Türbülans, hava akımlarındaki değişiklikler nedeniyle bir uçağın yaşadığı düzensiz ve kaotik hareketleri ifade eder. Bu, uçuş sırasında kısa süreli rahatsızlık verici durumlara yol açabilir, ancak modern uçaklar için genellikle tehlikeli değildir. Türbülansın ne olduğunu ve neden meydana geldiğini anlamak, yolcuların uçuş sırasında karşılaştıklarında hissettikleri kaygıyı azaltabilir.
TÜRBÜLANSIN TANIMI
Türbülans, hava akımlarının öngörülemez bir şekilde hareket etmesiyle oluşur ve girdaplar ve dalgalanmalar yaratır. Bu hava akışındaki bozulmalar, çeşitli atmosferik koşullar nedeniyle meydana gelir ve uçakların ani sarsıntılar veya irtifa ve yön değişiklikleri yaşamasına neden olabilir. Türbülansın şiddeti hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve en aşırı halleri oldukça nadirdir.
TÜRBÜLANS TÜRLERİ
Türbülansın farklı nedenlere bağlı olarak oluşan çeşitli türleri vardır. Ana türler şunlardır:
AÇIK HAVA TÜRBÜLANSI (CAT): Bu tür türbülans, genellikle yüksek irtifalarda (20.000 feet üzeri) açık havada meydana gelir. Jet akımı içindeki rüzgar hızındaki ve yönündeki değişiklikler nedeniyle oluşur ve tespit edilmesi ve tahmin edilmesi zordur.
MEKANİK TÜRBÜLANS: Hava akışının dağlar, binalar veya ağaçlar gibi fiziksel engeller tarafından bozulması durumunda meydana gelir. Hava bu engellerin üzerinden veya etrafından hareket etmek zorunda kaldığında kaotik hareketler oluşur.
TERMAL TÜRBÜLANS: Konvektif türbülans olarak da bilinen bu tür, güneşin Dünya yüzeyini düzensiz şekilde ısıtmasıyla meydana gelir ve sıcak hava ceplerinin yükselerek daha yüksek irtifalardaki daha soğuk hava ile karışması sonucu oluşur. Özellikle gündüz saatlerinde ve kara üzerinde yaygındır.
CEPHE TÜRBÜLANSI: Farklı sıcaklık ve yoğunluktaki iki hava kütlesinin çarpıştığı hava cepheleriyle ilişkilidir. Bu hava kütleleri arasındaki etkileşim, kararsız koşullar ve türbülans yaratabilir.
UÇAK İZİ TÜRBÜLANSI: Özellikle büyük uçakların geçişiyle oluşan bu türbülans, kanat uçlarında oluşturduğu vorteksler nedeniyle meydana gelir ve özellikle kalkış ve iniş sırasında dikkate alınır.
TÜRBÜLANS NEDEN OLUR?
Türbülans, hava akışını bozan çeşitli atmosferik koşullar nedeniyle oluşur. Türbülansın oluşmasının başlıca nedenleri şunlardır:
JET AKIMLARI: Jet akımları, yüksek irtifalarda bulunan hızlı hava akımı bantlarıdır. Bu akımlar, daha yavaş hareket eden hava ile etkileşime girerek açık hava türbülansına neden olabilir ve rüzgar hızı ve yönünde önemli değişiklikler yaratır.
DAĞ DALGALARI: Güçlü rüzgarlar dağ sıralarının üzerinden geçtiğinde, atmosferde yüksek seviyelere kadar uzanan hava dalgaları oluşturabilir. Bu dalgalar, dağların rüzgar yönünde ve rüzgar altı taraflarında türbülansa neden olabilir.
HAVA CEPHELERİ: Farklı hava kütlelerinin sınırları türbülans kaynağı olabilir. Özellikle soğuk cepheler, sıcak havayı hızla yukarı doğru iterek kararsız koşullar yaratabilir.
KONVEKTİF AKTİVİTE: Yükselen sıcak hava cepleri, özellikle kümülonimbus bulutları (fırtına bulutları) içinde, şiddetli türbülansa neden olabilir. Bu bulutların içindeki yukarı ve aşağı hareketler oldukça yoğun olabilir.
RÜZGAR KIRILIĞI: Rüzgar hızında veya yönünde kısa mesafeler boyunca ani değişiklikler anlamına gelir. Rüzgar kırılması, herhangi bir irtifada meydana gelebilir ve özellikle kalkış ve iniş sırasında yaygındır.
TÜRBÜLANSIN UÇUŞLARA ETKİSİ
Türbülans, uçuşların güvenliği için genellikle tehdit oluşturmazken, yolcular için rahatsız edici olabilir. Modern uçaklar şiddetli türbülansa dayanacak şekilde tasarlanmıştır ve pilotlar bu koşulları yönetmek için eğitim almıştır. Türbülansın uçuşlara etkileri şunlardır:
YOLCU KONFORU: Türbülans, yolcular arasında rahatsızlık ve kaygıya neden olabilir. Beklenmedik türbülans sırasında yaralanmaları önlemek için emniyet kemerlerini bağlı tutmak önemlidir.
UÇUŞ YOLU AYARLAMALARI: Pilotlar, bilinen türbülans bölgelerinden kaçınmak için uçuş yolunu veya irtifayı değiştirebilir, bu da bazen uçuş sürelerinin uzamasına veya rotanın değişmesine yol açabilir.
YAKIT TÜKETİMİ: Türbülanslardan kaçınmak veya türbülanslı havada uçmak, yakıt tüketimini artırarak uçuşun genel verimliliğini etkileyebilir.
HİZMET KESİNTİLERİ: Türbülans dönemlerinde kabin ekibi hizmeti askıya alabilir ve kendi güvenlikleri için oturmak zorunda kalabilir.
