Vergi denetimleri düşük gelir grubundaki yurttaşlara mı yapılıyor?..

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın son dönemde yoğunlaşan vergi denetimleri konusunda kamuoyunda şöyle bir kanaat hakim:

*Bu denetimler daha çok düşük gelir grubundaki yurttaşlara yönelik yapılıyor ve üst gelir gruplarının üzerine gidilmiyor.

*Ayrıca çok kazanmalarına ve lüks yaşam sürmelerine karşın bazı mükellefler ya hiç vergi ödemiyor ya da devede kulak kabilinden vergi veriyor.

*Bu gerçekler biliniyor ancak yetkililer, ayrıcalıklı yurttaşlara yönelik bir eylemde bulunmuyor.

Sokaktaki insanımıza hakim olan bu görüşleri Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkililerine yönelttim.

İşte aldığım cevaplar:

★★★

1- BÜYÜK MÜKELLEF İNCELEMELERİ:

Daha önce kamuoyuna yansıdığı üzere 2 bin 815 büyük mükellefin, toplam yüzde 27’sinde vergi incelemeleri hâlihazırda devam ediyor. Bu grupta yer alan mükellefler, ülkemizdeki sermayenin önemli bir kısmını elinde tutan şirketlerden oluşuyor. Büyük mükellef grubunda yer alan mükelleflerin seçimi yapılırken ticari hayatın olağan dinamizminin aksine, birden fazla dönemde sürekli zarar eden mükellefler ile geride bırakılan vergilendirme dönemlerinde üretmiş/satmış oldukları ürünlerin fiyatları sürekli şekilde artmasına karşın kendi sektörlerindeki kârlılık yüzdelerinden olumsuz şekilde ayrılan, yani fiyat politikaları kârlılıklarına yansımayan mükellefler seçiliyor. Böylece kendi içerisinde adaletin tesis edilmesi ve kazançlarının öngörülebilen bir kısmını vergi olarak devletine aktaran mükelleflerin süreçten etkilenmemesine özen gösteriliyor.

★★★

2- KÂR PAYI TRANSFERLERİ:

Tüzel kişiliğe sahip mükelleflerden gerçek kişi sermayedarlara aktarılan tutarların önemli bir kısmını kâr payı ödemeleri oluşturuyor. Özellikle büyük ve orta ölçekli mükelleflerde bu tutarlar, önemli rakamlara ulaşıyor ve vergisiz kaldığında adaletsiz kazançlara dönüşüyor. Bu kapsamda eski dönemlerde gönderilen mükelleflere ek olarak son dönemde vergisiz ödeme mahiyetinde olduğu tespit edilen en yüksek tutarlı ödemelere sahip mükellefler tespit edilmiş ve 100’den fazla mükellef incelemeye sevk edilmiş çok daha fazlası izahta bulunmak üzere Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’na davet edilmiştir.   

★★★

3-IBAN, MAİL ORDER VE DİĞER BANKA HESAP HARAKETLERİNE YAPILAN İNCELEMELER:

Banka aracılığıyla başkalarının hesaplarına gönderilen ve karşılığında herhangi bir belge düzenlenmeyen tahsilatlar, vatandaşlarımız tarafından en çok şikâyette bulunulan konular arasında yer alıyor. Çok yüksek tutarlarda banka hesap hareketliliği olmasına karşın bir mükellefle ortaklık, yöneticilik, işçilik gibi bir bağı ve vergi mükellefiyeti bulunmayan, mükellef kaydı olsa dahi bankada hesap hareketi olarak görülen hareketliliğe oranla düşük beyanlarda bulunan gerçek kişilere yönelik çalışma yapıldığı daha önce kamuoyuna yansıyan çalışma konu başlıkları arasındadır. Bu kapsamda en yüksek tutarlara öncelik verilerek yaklaşık 500’er mükelleflik inceleme görevleri oluşturulmuş ve sahadan dönen sonuçlardan tespit edilen tutarların önemli bir kısmının başkaca mükelleflerin veya ilgili mükelleflerin kendisinin kayıt ve vergi dışı kalan tahsilatlarından oluştuğu görülmüştür. Bir başka çalışmada aktif büyüklükleri ile banka hareketleri orantısız mükellefler tespit edilerek inceleme paketleri oluşturulmuştur. Bu başlıktaki incelemeler devam etmekte olup Bakanlığımız bu konunun takipçisi olmaya devam etmektedir.

★★★

4-KREDİ KARTI HARCAMALARI:

Sosyal medyaya yansıyan ve Bakanlığımıza iletilen bir başka şikayet başlığında lüks mekanlarda ödenen hesaplar, pahalı giyim kuşam, takılar ve lüks bir yaşantıya nazaran görülebilir bir gelir kaynağı bulunmayan mükellefler harcama alışkanlıkları yönünden eleştiri konusu yapılmaktadır. Bu kapsamda ülke çapında gerçekleştirilen bir başka analiz çalışmasında 2022 yılında kredi kartı harcaması yüksek olan (5.000.000 TL ve üzeri) buna nazaran söz konusu harcamalarla orantılı gelir kaynağı bulunmayan mükellefler tespit edilmiştir. Bu konuda inceleme ve izaha davet çalışmaları sürdürülmekte olup kayıt dışı ve vergisiz kazançlar ile orantısız bir servetin göstergesi olarak Bakanlığımızca bu tarz şikayetlerin üzerine gidilmeye devam edilmektedir.

★★★

5-LÜKS ARAÇ VE DİĞER LÜKS TÜKETİM İNCELEMELERİ:

Lüks segmentinde yer alan 7 bin 885 araç üzerinde yapılan çalışmalarda, herhangi bir gelir beyanı veya şirket ortaklığı olmayan ya da ortaklığı olmasına rağmen şirketleri kâr dağıtımı yapmamış mükelleflerin 2023 ve 2024 model Porsche, Bentley, Ferrari, Lotus, Maserati, Mercedes gibi markalarda araçlara sahip olduğu ve vergi beyanları ile tezat oluşturacak şekilde bir hayat standardı sürdürdüğü tespit edilmiştir. Servetin bir unsuru olmanın dışında lüks tüketimin de bir parçası olan bu araçlar, uygulanan kriterleri sağlaması koşuluyla kayıt dışı kazançların önemli bir göstergesi olarak sahipleri yönünden inceleme görevlerine dönüştürülmüştür. İş yükünün dağılımına bağlı olarak incelemeler sahaya indirilmeye devam edilmektedir. Bakanlığımız tarafından kayıt dışından beslenen lüks tüketiminin gün yüzüne çıkarılmasına ilişkin çalışmalar devam ettirilmektedir.

★★★

6-KUYUM SEKTÖRÜNE VE ALTIN TİCARETİNE YÖNELİK DENETİM ÇALIŞMALARI:

Sosyal medyada iletilen şikâyetlerin odağında bulunan ve aylık vergi matrahı 16 bin 46 lira gibi bir tutarla, pek çok sektör ve mükellefin altında kalan kuyumculuk sektörüne yönelik 9 büyükşehirdeki 707 adreste eş zamanlı denetim yapılmış ve gerçekleştirilen tespitler üzerine riskli bulunan mükelleflere yönelik vergi incelemesi çalışmaları başlatılmıştır. Lüks tüketim ve kayıt dışılığın bir arada bulunabildiği bir sektör olarak kuyum sektörü ve benzeri sektörler üzerindeki Bakanlığımızın projeksiyonu sürmektedir. Ayrıca kotalı altın ticaretine yönelik gözetim çalışmaları yürütülmektedir.

★★★

7-SOSYAL MEDYA KAZANÇLARI:

Bilindiği üzere sosyal medya üzerinden elde edilen kolay kazançlar ve bu kazançlar üzerine inşa edilen lüks yaşamlar, vatandaşlarımızın gözüne sokulurken toplumda ciddi bir rahatsızlık oluşturmaktadır. Mükelleflerin önemli bir kısmı anonim hesaplar veya mahlas arkasında faaliyet gösterirken hem mükellefler hem de örtülü reklama varan faaliyetler neticesinde bu alanda elde edilen kazançlar kayıt dışı kalmaktadır. Yürütülen çalışmalar neticesinde rekor sayılabilecek düzeyde 30.000’den fazla influencer olarak nitelendirilen mükellefin kimlik bilgilerine erişilip kazançları tespit edilmiş olup bu konudaki denetim çalışmaları devam ettirilmektedir.

★★★

8-GIDA FIRSATÇILIĞI:

Bakanlığımıza ulaşan şikâyetlerde gıda fırsatçılığı önemli bir role sahip bulunmaktadır. Alınan şikâyetler Kurban Bayramı gibi yılın belli bir dönemine ve belli bir gıda türüne yoğunlaşan kritik şikayetler olabildiği gibi, yaş sebze meyve fiyatlarının yüksekliği yahut e-yemek siparişlerindeki gibi genele yaygın şikayetler mahiyetinde olabilmektedir. Bu konudaki denetim ve gözetimler hassasiyetle yürütülmektedir. 2017 - 2023 yılları arasında bu kapsamda riskli bulunan 127 hayvancılık işletmesi incelenmiştir. 2024 yılında sektör büyüklüğünün önemli bir kısmını elinde bulunduran 32 mükellefin yurt çapındaki adreslerinde fiili sayımlarda bulunulmuş ve riskli görülen mükellefler incelemeye sevk edilerek kırmızı et sektöründe dönemsel olarak ortaya çıkan fiyat manipülasyonun önüne geçilmeye çalışılmıştır. Benzer şekilde, yaklaşık 80 bin restoranın işlemleri analiz edilmiş ve bu analizler sonucunda 3 binin üzerinde restoranın elektronik platformlar vasıtasıyla gerçekleştirdiği yemek siparişlerinin önemli bir kısmı için fiş/fatura düzenlemeyerek tutarı 3 milyar TL olarak tahmin edilen geliri vergi dışı bıraktıkları tespit edilmiş ve bu işlemlerde bulunanlar incelemeye sevk edilmiştir. Dahası hal verileri analize tabi tutularak alış – satış fiyatları arasındaki 5 – 10 kat gibi farklılıklar tedarik zincirinde yer alan mükellefler üzerinde inceleme görevleri oluşturulmuştur. Bakanlığımız tarafından gıda piyasasındaki fiyat dalgalanmaları her boyutu ile öne alınarak bu kapsamda haksız kazançta bulunmak isteyenleri caydırıcı tedbirler uygulanmaya çalışılmaktadır.

★★★

9-İKİNCİ EL ARAÇ VE GAYRİMENKUL TİCARETİ:

Vatandaşlarımızın şikayet ettiği bir başka başlık olarak on binlerce araç ve ev satışı analiz edilmiş ve ikinci el ticaretinde yüksek kârlar elde eden ve bir kısmı işi kayıtsız ticarete de döküp bu sektörü manipüle eden kişiler tespit edilmiştir. Bu kapsamda önceki dönemlere ek yaklaşık 900 mükellef cari dönemde incelemeye sevk edilmiştir. 

★★★

10-SERBEST MESLEK GRUPLARI:

Sağlık ve adalet hizmetleri kapsamında doktorların ve avukatların kayıt dışı kazançları sıklıkla Bakanlığımıza ulaşan şikayetler arasında yer almaktadır. Özellikle insan sağlığının hassasiyeti ile adli idari süreçlerin müvekkillerin üzerindeki psikolojik etkileri göz önünde bulundurulduğunda vatandaşlarımızın ödedikleri tutarların kayıt dışı kalıp kalmadığını sorgulama gücü azalmasına karşın bu gibi işlemlerin şikayete dönüşmesini engellemediği göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca bir kısım meslek mensubunun tahsilat alışkanlıkları bu meslek gruplarında yüksek ve vergisiz kazanç elde edildiği yönündeki algıyı beslemektedir. Bu kapsamda onbinlerce doktor ve avukata yönelik veriler analize tabi tutularak kazançlarını kayıt dışı bıraktığı yönünde risklilik bulunan cari dönemde dahil olmak üzere 2.843 avukat ve 4.089 doktor incelemeye sevk edilmiştir.

★★★

11-ALKOL, TÜTÜN VE AKARYAKIT SEKTÖRLERİ:

Kamuoyundan büyük olmaları hasebiyle dokunulamaz olduklarına yönelik algı oluşturulamayan akaryakıt sektörü, alkol sektörü ve tütün sektörünün temsilcileri üzerindeki vergisel gözetim sürekli olarak uygulanmakta ve zaman zaman incelemelere dönüşmektedir. Bu kapsamda kamuoyuna yansıyan bir tütün şirketine kesilen 6 Milyar TL’lik cezanın yanında saha denetimleri de aralıksız sürdürülmektedir. Son olarak 23 firmanın 8 ilde bulunan 26 adresinde vergi müfettişlerinin koordinasyonunda gelir uzmanları ile Emniyet ve Jandarma personelinin de katılımıyla eş zamanlı sayım faaliyeti basına yansımıştır. Akaryakıt sektöründeki denetimler ise benzer ve rutin şekilde devam ettirilmektedir.

★★★

SONUÇ:         

Kamuoyuna yansımayan çok sayıda sektör ve konuda denetim ve analiz çalışmaları devam ettirilmekte, bu çalışmalar devam ettirilirken, haksız kazançlar ve gelir dağılımı adaletsizliğin önüne geçecek politikalar gözetilmekte, mükelleflerin eşit koşullarda muamele görmesi öncelenirken herhangi bir sektör, kurum, kuruluş yahut toplumunun gelir dağılımı bakımından avantajlı bir kesimi bu denetim faaliyetlerinden ari tutulmamaktadır. Bu kapsamda vatandaşların şikayetlerine kulak verilmekte halka beraber adaletsizlikleri üzerine giden bir kamu hizmeti örneği ortaya konulmaktadır.            

Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkililerine verdikleri ayrıntılı cevaplar için teşekkür ederim.