Her gün bir milyon 400 bin adet üretiliyor ve her gün bir milyon 400 bin adet satılıyor! 1979’da ilk çıktığında fiyatı 10 Yen’di. 2022 yılına dek hep 10 Yen’den (1 Yen bizim paramızla 21 kuruş) satıldı ve üstelik ilk çıktığına göre boyutu yüzde 15 daha büyüdü! 2022 yılında olay oldu... Çünkü 43 yıl sonra ilk kez zam geldi ürüne, 10 değil 12 Yen’e satılmaya başlandı!
Neydi bu ürün? 1958 ile 2021 arasında 63 yıl boyunca enflasyonu ortalama yüzde 2.85’te tutan Japonlar’ın ünlü atıştırmalığı Umaibo.
Japon istikrarının simgesi Umaibo’yu üreten firma için 43 yılda girdi maliyetlerinde, enerji, personel, ulaşım, depolama, hammadde, reklam maliyetlerinde hiç mi artış olmadı?
Doğanın kuralına aykırı, olmaz olur mu. Oldu ama firma ‘babam da yapar yöntemini’ kullanıp zammı tüketicinin sırtına yüklemek yerine başka yollar deneyerek boyutun büyümesine rağmen 10 Yen’e sattı ürünü.
IMF’in son enflasyon raporu var. Neden artıyor diye araştırmışlar. Hani Maliye bakanımız ‘ücret artışları’ falan diyor ya kazın ayağı öyle değilmiş! Avrupa’daki enflasyonu ölçmüşler, enflasyonu yükselten en önemli kaynak (ki yüzde 45) şirketlerin karları çıkmış iyi mi? Şirketler ‘başka yol yokmuş gibi’ her türlü artışı tüketicinin sırtına yüklüyor çünkü.
Avrupa’da böyleyse varın her türlü kazığın halka atıldığı Türkiye’yi siz düşünün!
Keser gibi dünya yansa daima kendine yontan yerli ve de milli özel sektörü geçtik, AKP hükümeti ve belki azıcık gün yüzü gösterirler diye binbir umutla seçilen CHP’li yerel yönetimlerimiz bile aynı yolun yolcusu.
Seçimler yaklaştı zam, seçimler bitti zam, siyaset gerildi zam (Gerilince zam oluyor da bugünlerdeki gibi yumoş olunca neden indirim olmuyor?), asgari ücret arttı zam, petrol fiyatı yükseldi zam, çok yağmur yağdı zam, yağmadı zam, deprem oldu zam, deprem olmadı zam, Suriye’de iç savaş çıktı zam, Ukrayna ile Rusya kapıştı zam, ABD başkanı yellendi zam, kış geldi zam, bahar geldi zam, bayram oldu zam, okullar açılacak zam. Yahu dünyada petrol fiyatları düşerken bile bize zam girdi zam!
Zamcılar için 14 Mayıs 2024 milat bence...
2019 yılında hükümetimiz otoyol ve köprü geçiş ücretlerine okkalı zam yapmıştı. Bu son zamla birlikte AKP iktidarının 17 yılında köprü geçişleri yüzde 1446, otoyol geçiş ücretleri ise yüzde 648 yükselmiş oldu.
Köprüye deli Dumrul gibi yüzde 1446 zam yapanlar millete şunu demeye getiriyordu... Ben başka yol bilmem arkadaş!
2019’dan sonra peki? Aynen devam edildi.
Geldik 14 Mayıs’a. Yine zam yaptılar. Gerekçe yıllardır anlattıkları masalın aynısıydı: İşçilik, malzeme fiyatlarındaki artışlar, bakım-işletme maliyetlerindeki yükselmeler nedeniyle Karayolları tarafından işletilen otoyol ve köprülerde yüzde 76, özel şirketler tarafından işletilen otoyol ve köprülerde ise yüzde 50 fiyat artışına gidilmiştir.
Yani böyle idareciliği babam da yapar yöntemi!
Oysa zam tek yol değil dünyada... Kafayı kullanmak, yetmiyorsa yapay zekayı, teknolojiyi kullanmak, başkalarının bulduğu yöntemleri araştırıp kendi durumuna uygun hale getirmek ve bu sahipsiz millete karşı hiç olmazsa kar değil kamu hizmeti verildiğini unutmamak seçenekleri var.
Örnek mi? ABD’de uygulanan ‘Good to go’ yöntemi.
Washington Eyaleti’ndeki tüm köprü ve paralı yollarda yıllardır kullanılıyor. Sürekli müşterilere ayrı fiyat, trafiğin yoğun olmadığı saatlerde uygulanan ücret, mal taşıyan kamyonlara uygulanan fiyat, ayrıcalıklı geçiş isteyenler için özel fiyat, çok geçenden az, arada bir geçenden çok, filo geçişlerine özel fiyat ve mesela beş kişilik araçta bir değil de beş kişi varsa daha ucuz geçiş olanağı sağlanıyor.
Bizim zamcıbaşıların alabileceği örnek çok yani!
Hadi memleketi tek başına yönetmeye alışmış olanlar için her türlü örnek vız gelip tırıs gidiyor, yılların muhalefeti, iktidar alternatifi CHP’li belediyeler örnek alıp, farklı yollar arıyor mu?
Neredeee... Almadıkları gibi köprülere, otoyollara yüzde 50-76’lık zammın açıklandığı gün megakent İstanbul’un yöneticileri de ‘yarışır gibi’ yüzde 36-53 oranlarındaki yeni su zamlarını duyurdu.
Yeni diyorum, her fırsatta zam yapılmıştı zaten. Durumu en iyi İstanbul’un eski zamcıları, AKP’liler bilirdi. Konuyu yakından bilen AKP’li meclis üyesi Muhammet Kaynar zamma itiraz etti gerçeği rakamlara döküp “İstanbul’da suya son 5 yılda yüzde 800 zam yaptınız” dedi! CHP’lilerden yalanlama gelmediğine göre doğruydu.
Umaibo’yu 43 yıl 10 Yen’e satıp yine de kar eden Japon, esnek tarife ile zırt pırt zam yapmadan kazanmanın yolunu bulan Amerikalı ve her türlü maliyeti ilk fırsatta milletin sırtına yüklemeyi matah yöneticilik sanan bizimkiler!
Al birini vur ötekine, yan kendi derdine...
