Çocukluğunuza dair hatırladığınız en eski anı ne? Unutmamızın en büyük sebebi belli oldu!

İnsanların yaşamlarının ilk yıllarında yaşadığı deneyimleri hatırlama konusunda farklılık gösterdiği uzun yıllardır bilinen bir gerçek. Peki, beynimiz neden bazı çocukluk anılarını silerken, bazıları o kadar canlı bir şekilde aklımızda kalır? Özellikle travmatik olaylar, hafızamızda derin izler bırakabilir. Ancak, bu izlerin ne kadar süre kalıcı olduğu ve hangi faktörlerin bu süreyi etkilediği hala tam olarak anlaşılabilmiş değil.

BEBEKLİK VE ÇOCUKLUK ANILARI NEDEN HATIRLANMAZ?

İnsanlar genel olarak 3-4 yaşlarına kadar olan anılarını hatırlamakta zorlanırlar. Bu duruma psikolojide "infantil amnezi" denir. Yani, bebeklik ve erken çocukluk döneminde yaşanan olaylar genellikle silik ya da hatırlanamaz hale gelir. Ancak bu durum, her zaman geçerli değildir. Bazı bireyler, özellikle duygusal veya travmatik olayları daha erken yaşlarda bile net bir şekilde hatırlayabilirler. Bunun sebebi, beynin travmalara karşı daha güçlü bir hafıza mekanizması geliştirmesidir.

TRAVMATİK OLAYLAR NEDEN DAHA KALICI OLUR?

Travmatik olaylar, sıradan anılara göre daha derin bir iz bırakır. Özellikle yoğun duygusal stres altında yaşanan deneyimler, beynin hipokampüs bölgesinde daha güçlü bağlantılar oluşturur ve bu sayede hafızada daha kalıcı hale gelir. Bilimsel çalışmalar, insanların 2 yaşına kadar yaşadıkları travmatik olayları bile hatırlayabildiğini göstermektedir. Ancak bu anılar genellikle daha parça parça ve bulanık olabilir.

BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR BU KONUDA NE DİYOR?

Yapılan araştırmalar, insanların ortalama olarak 3-4 yaşından önceki anılarını hatırlayamadığını, ancak bu yaştan önce yaşanan travmaların daha uzun süre hatırlanabileceğini ortaya koymaktadır. Örneğin, bir çocuğun 2 yaşında yaşadığı bir trafik kazası veya aile içi bir şiddet olayı, o kişinin ilerleyen yıllarda bilinçli ya da bilinçsiz bir şekilde hatırlamasına neden olabilir. Bu tür travmalar genellikle duygusal olarak tetikleyici durumlarla tekrar ortaya çıkar.

TRAVMALAR BEYİNDE NASIL BİR İZ BIRAKIR?

Travmaların hafızada bu kadar kalıcı olmasının en büyük nedeni, beynin duygusal olarak yoğun olayları işleme biçimidir. Beyin, travmatik olaylar sırasında salgılanan stres hormonları (özellikle kortizol) nedeniyle olayları daha derin bir şekilde kaydeder. Ayrıca, beynin amigdala adı verilen bölgesi, bu tür olayları tehlike sinyali olarak kodlar ve uzun süreli hafızada daha güçlü bir iz bırakır.

Elizabeth Loftus, insan hafızası ve hatırlama süreçleri üzerine yaptığı çalışmalarıyla bilinir. Loftus’un araştırmaları, anıların zamanla değişebileceğini ve yanıltıcı hale gelebileceğini gösteriyor. Ancak özellikle travmatik olayların, doğru bir şekilde hatırlanmasının daha yüksek olduğunu ve bu anıların daha dayanıklı olduğunu öne sürmüştür. Loftus, travmatik anıların daha derin bir şekilde işlendiğini ve kolay kolay unutulmadığını belirtmiştir.

YETİŞKİNLİKTE ÇOCUKLUK ANILARINI HATIRLAMAK MÜMKÜN MÜ?

Evet, yetişkinlik döneminde insanlar çocukluk anılarını hatırlayabilir. Ancak, bu anılar genellikle belirli tetikleyicilerle açığa çıkar. Örneğin, bir koku, bir ses ya da bir mekân, çocukluktaki bir olayı veya travmayı bilinç yüzeyine getirebilir. Bu anılar bazen tam olarak hatırlanmasa da duygusal bir yankı uyandırabilir. Yetişkinlerde çocukluk travmalarının hatırlanması, genellikle psikolojik terapiler veya hipnoz gibi tekniklerle desteklenebilir.

ÇOCUKLUK TRAVMALARI NASIL ETKİLER YARATIR?

Çocukluk döneminde yaşanan travmalar, bireylerin yaşamları boyunca duygusal, davranışsal ve bilişsel gelişimlerinde derin etkiler bırakabilir. Bu travmalar, özellikle doğru bir şekilde işlenmediğinde ileriki yaşlarda anksiyete, depresyon ve stres bozukluğu gibi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, erken dönemde yaşanan travmaların fark edilmesi ve doğru yöntemlerle ele alınması büyük önem taşır.

KAÇ YAŞINA KADAR OLAN ANILAR HATIRLANABİLİR?

İnsanların kaç yaşına kadar olan travmalarını hatırlayabileceği sorusunun kesin bir cevabı olmamakla birlikte, bilimsel çalışmalar, 2 yaşına kadar olan olayların hatırlanabileceğini göstermektedir. Özellikle travmatik olaylar, sıradan anılara göre daha derin bir iz bırakır ve yıllar sonra bile tetikleyici unsurlarla bilinç yüzeyine çıkabilir. Hafızamızın karmaşık yapısı ve duygusal olayların beyin üzerindeki etkileri, bu anıların kalıcılığını artıran en önemli faktörlerdir.