İLKNUR YAĞUMLİ
Ayasofya Camii’nde kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yaptırılan restorasyon ile ilgili tartışmalar sürüyor. Kısa adı UNESCO olan Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı, 2023 yılında başlayan restorasyon çalışmaları ile ilgili 1.500 yıllık yapıya zarar verilebileceği uyarısı yaparken, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, restorasyondaki tüm çalışmaların Bilim Kurulu onayı ile yapıldığını söyledi.
SÖZCÜ, UNESCO’nun hazırladığı son Türkiye raporuna ulaştı. Raporun büyük bir bölümü Ayasofya’ya ayrıldı. UNESCO Dünya Mirası Merkezi ile ICOMOS’un ortak hazırladığı “Reactive Monitoring Mission” raporu hazırlayan uzman heyet, Haziran 2024’te İstanbul’da incelemelerde bulundu ve nihai rapor Haziran 2024’te tamamlandı. Rapor Ayasofya’nın 2020’de cami statüsüne geçmesinden sonra dünya mirası uzmanları tarafından hazırlanan ilk resmi rapor taşıyor. Raporda, Ayasofya’daki restorasyon uygulamalarından tarihi dokunun korunmasına kadar birçok başlıkta “acil önem” uyarısı yaptı.
ZEMİNİ RİSKLİ
Raporun en sert bölümü Ayasofya’ya ayrılmış durumda. UNESCO, zeminin tamamen halıyla kaplanmasının antik Bizans mermerlerinde “nem ve bozulma riski” yarattığını, mozaiklerin örtülmesinin ise yapının Dünya Mirası Değeri’nin algılanmasını engellediği vurgulandı. Mimari Restorasyon Kültür Varlıklarını Koruma Derneği Başkanı Restoratör Mimar Serhat Şahin, “UNESCO’nun yıllardır süren uyarılarının yetkililerimiz tarafından yeterince ciddi ele alınmadığını düşünmekteyiz” dedi.
‘Unesco eleştirisinde haklı’
Koruma mimarisinin en saygın isimlerinden Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, UNESCO raporunu değerlendirdi. Ahunbay yakın zamana kadar Ayasofya Bilim Kurulu’nda yer alıyordu ancak gördüğü lüzum üzerine heyetten ayrıldığı ortaya çıktı. Ahunbay, “Üstü örtülü yüzeyleri, ulaşılamayan kısımları olan bir mekanın özgünlüğünün, bütünlüğünün kavranması kısıtlanmış oluyor. Dolayısıyla eleştiri haklı. Dünya Mirası Alanlarının korunmasında evrensel ilkelere göre ve üst düzey uzmanların katkılarıyla çalışılması esastır” ifadelerini kullandı.
