Boğmaca, diğer adıyla pertussis, özellikle bebekler ve küçük çocuklar için tehlikeli olan son derece bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Bu hastalığa Bordetella pertussis bakterisi neden olur ve şiddetli öksürük nöbetleriyle karakterizedir, bu da nefes almayı zorlaştırabilir.
BOĞMACA NEDİR?
Boğmaca, hastalığı taşıyan kişinin öksürük nöbetinden sonra nefes almaya çalışırken çıkardığı "boğucu" sesten adını almıştır. Bu ses en sık çocuklarda duyulsa da yetişkinlerde de görülebilir. Hastalık, burun akıntısı, hafif ateş ve ara sıra öksürük gibi soğuk algınlığına benzer belirtilerle başlar. Ancak hastalık ilerledikçe öksürük daha şiddetli hale gelir ve hızlı öksürük nöbetleri ile ardından gelen karakteristik "boğulma" sesi ile tanımlanır.
Boğmaca haftalarca hatta aylarca sürebilir ve bu da onu uzun süreli ve zayıflatıcı bir hastalık haline getirir. Özellikle bebekler için tehlikelidir, çünkü zatürre, nöbetler ve hatta ölüm gibi komplikasyonlar riski daha yüksektir.
BOĞMACANIN NEDENLERİ NELERDİR?
Boğmacaya Bordetella pertussis bakterisi neden olur. Bu bakteri, solunum yolunun astarına yapışarak dokulara zarar veren ve iltihaba yol açan toksinler salgılar. Bakteriler, enfekte bir kişinin öksürdüğü veya hapşırdığı zaman yayılan solunum damlacıkları yoluyla bulaşır ve bu da hastalığın son derece bulaşıcı olmasına neden olur.
Hastalık, özellikle evler, okullar ve kreşler gibi yakın temas ortamlarında, kişiden kişiye kolayca yayılır. İnsanlar, hastalığın başlangıç evresinde, yani şiddetli öksürük başlamadan önce en bulaşıcı olduklarından, hastalığın yayılmasını önlemek zor olabilir.
Aşılanmamış bebekler, hamile kadınlar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler boğmacaya yakalanma riski daha yüksektir. Aşılanmış olanlar bile hastalığa yakalanabilir, ancak belirtiler genellikle daha hafiftir.
BOĞMACANIN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Boğmaca belirtileri genellikle üç aşamada gelişir:
Bu dönem yaklaşık 1-2 hafta sürer ve burun akıntısı, hapşırma, hafif öksürük ve düşük ateş gibi hafif soğuk algınlığı belirtileri ile karakterizedir. Bu dönemde hastalık son derece bulaşıcıdır.
Bu dönemde öksürük daha şiddetli hale gelir ve nöbetler halinde ortaya çıkar. Bu öksürük nöbetleri birkaç dakika sürebilir ve kişi nefes almaya çalışırken "boğucu" bir sesle sonlanır. Kusma, yorgunluk ve nefes darlığı da bu dönemde yaygındır ve bu durum 1-6 hafta sürebilir.
Bu son aşamada öksürük nöbetleri sıklık ve şiddet bakımından yavaş yavaş azalır, ancak kişinin tamamen iyileşmesi haftalar hatta aylar sürebilir.
BOĞMACANIN TEDAVİSİ NEDİR?
Boğmaca tedavisi, özellikle bebekler ve küçük çocuklar için zamanında yapılmalıdır. Boğmaca için ana tedavi yöntemi antibiyotiklerdir ve bu, belirtilerin şiddetini azaltabilir ve hastalığın başkalarına yayılmasını önleyebilir.
Antibiyotikler, hastalığın erken evrelerinde verildiğinde en etkilidir. Hastalığın süresini kısaltabilir ve komplikasyon riskini en aza indirebilir. Boğmaca teşhisi konulan herkesin, bir sağlık profesyonelinin önerdiği antibiyotik tedavisini tam olarak tamamlaması önemlidir.
Özellikle bebekler ve küçük çocuklar için şiddetli vakalarda, oksijen tedavisi ve damar içi sıvı tedavisi gibi destekleyici bakım sağlamak amacıyla hastaneye yatış gerekebilir.
Boğmacayı önlemenin en etkili yolu aşılamadır. Difteri, tetanoz ve boğmacaya karşı koruma sağlayan DTaP aşısı, rutin olarak bebeklere ve küçük çocuklara uygulanır. Bağışıklığı sürdürmek için daha büyük çocuklar, gençler ve yetişkinler için de pekiştirme aşıları önerilir. Hamile kadınlara, yenidoğanlarını boğmacadan korumak amacıyla her hamilelikte Tdap aşısı yaptırmaları tavsiye edilir.
AŞILAMANIN ÖNEMİ
Aşılama, boğmacayı önlemenin ve topluluk içinde yayılmasını azaltmanın en etkili yöntemidir. Çocukların aşılarını zamanında yaptırmalarını sağlamak, onları bu potansiyel olarak hayatı tehdit eden hastalıktan korumak için çok önemlidir. Ayrıca, özellikle bebeklerle yakın temas halinde olan yetişkinler, boğmacanın yayılmasını önlemek için aşılarını güncel tutmalıdır.
