Köy Enstitüleri’nin, Cumhuriyet dönemi çağdaş kültürel gelişmemizde çok özel ve önemli bir yeri bulunuyor. Dünyanın birçok ülkesine örnek eğitim kurumu olarak esin kaynağı yapılan Köy Enstitülerinin bir çoğunun binaları, Cumhuriyet dönemi anılarını taşıyarak varlıklarını sürdürüyor.

Ama o binaların bir kısmı elden çıkıyor. Bunlardan en iyi durumda olan Konya Ereğli- İvriz Köy Enstitüsüdür. 32 binadan oluşan okul, isim değiştirse de yatılı okul olarak 79 yıldır mezun veriyor. Hayatta olan köy enstitüsü mezunları, öğretim yılının açılışında mutlaka gelir, törene katılır, anılarını tazeler ve ayrılırlar. Her yıl, törene katılanların sayısı da vefatlar nedeniyle azalır.

TAŞINMAZ KÜLTÜR VARLIĞI

Korunması gereken bu binalar, devlet eliyle yok edilmek isteniyor. Bu konuyu daha önce de yazmıştım. Yine hatırlatayım:

Dönemin Kültür Bakanlığı Müsteşar yardımcısı Abdullah Dörtlemez imzasıyla 4 Ocak 2000 tarihinde aralarında Konya Valiliği’nin de bulunduğu 21 il valiliğine gönderdiği yazıda, “Yurt düzeyine yayılmış bulunan Köy Enstitüsü binaları, önemli tarihsel ve kültürel süreçlere tanıklık eden ve Cumhuriyet döneminin Atatürk ilkelerini yaşama geçirmek üzere eğitim ve çağda uygarlık hedefini simgeleyen kimlikleriyle 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 6. Maddesi gereği korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarıdır” deniliyor.

BAŞLANGIÇ YAPILDI

İvriz Köy Enstitüsü’nün binasında İvriz Sosyal Bilimler Lisesi bulunuyor. Şimdi, okulu kapatmak isteyen Ereğli İlçe Milli Eğitim yöneticilerinin gerekçesi daha önce okulun ilçe merkezine uzaklığıymış. 79 yıl önce bu okullara giden ve binlerce mezun verilirken ulaşım nasıldı acaba? Gerekçe bulacaksanız başka şeyler bulun.

Evet, o gerekçe de bulundu. Depreme dayanıklı olmadığı için Köy Enstitüsü’nün bütün binalarının yıkılması planlanmış. Bunun ilk adımı da okul yatakhanesinin boşaltılmasıyla başladı. Ardından okulun oradan taşınması, daha sonra devamı gelecektir. Neden mi? Çünkü, Cumhuriyet’in bu okulunun yaklaşık 3 bin dönüm arazisi var. İşte, bu arazilere konmak isteyenler var.

GÖZLERİ ARAZİDE

Köylerin ve kırsal yöre halkının kalkınması amacıyla 1940 yılında Köy Enstitüleri kurulmaya başlanmış. Ereğli İlçe Milli Eğitim Müdürü’nün okulu kapatma girişimine muhtarlar da alabildiğine tepkili. 32 binadan oluşan bu okul, yatakhanesi, yemekhanesi, mutfağı, hamamı, camisi, kütüphanesi, reviri, tüm müştemilatı ile insan yaşamında gerekli olan ve tarihi nitelik taşıyan kültür kompleksinin korunması yerine, AKP’li bazı milletvekilleri binaların bir an önce yıktırılması ve arazilerinin satılması için çabalıyor. Tabii ki yurt binası depreme dayanaklı değilse güçlendirilmesi, gerekiyorsa yıktırılıp yeniden yapılmalı. Buna da uzmanlar karar vermeli. Ama, 79 yıldır hiçbir sorun yaşanmayan binanın, son depremi gerekçe gösterip yıktırılmak istenmesinin arkasında bir şeyler olup olmadığı da araştırılmalı. Kimler o arazilerin peşinde acaba? 5 köyün ortasında olan bu okulun, binaları sorunluysa, çevresindeki köylerin durumu nasıl acaba? Onlar için bir önlem alınıyor mu? Araştırdım. Yapılan bir şey yok.

Bu okulun mezunlarından Ereğli’nin simge isimlerinden 87 yaşındaki emekli öğretmen, gazeteci-yazar Hasan Can ağabeyimiz, okulun kapatılma planını anlatırken sesi titriyor, kapatılmasının öncülüğünü AKP Konya milletvekillerinden birisinin yaptığını belirtiyor. Hasan Can, kendi olanaklarıyla şehitler ormanı kurdu. Sosyal konularda çalışan bazı derneklerin de kurucusu. Şimdi ise en önemli uğraş konusu, mezunu olduğu okulun kapatılmasını engellemek, İvriz Köy Enstitüsü’nü yaşatmak.

TARİHİNE SAYGI

Can, “İvriz Köy Enstitüsü’nden aldığım eğitimin dürtüsüyle ömrüm, tüyü bitmemiş yetimlerin hakkını savunmakla geçti, geçiyor. Ben, vicdani görevimi yapıyorum ve okulumuzun yıkılmamasını istiyorum” diyor.

Eğitim tarihini iyi bilen Milli Eğitim Bakanı Prof. Dr. Ziya Selçuk, bu okulların kapatılmasına, tarihine olan saygısı nedeniyle “evet” demez. Ama bu işler bazen bakanın bilgisi dışında il’de gelişir. 87 yaşındaki Hasan Can’a en azından işin gerçeğini anlatın ve daha fazla ağlatmayın.

HAYIRSEVERLERDEN 17 OKUL

Son deprem, Elazığ ve Malatya’da 17 okulu etkiledi. Bu okullar yıktırılıp yerlerine yenileri yapılacak. Bakan Ziya Selçuk, bu konuda hayırseverlerin desteğini istedi. Elazığ’daki 12, Malatya’da 5 okul  hayırseverler tarafından yaptırılacak. Öğrencilerin eğitim-öğretiminde aksama olmaması için de gerekli planlama yapıldı, öğretmen ve öğrencilere psikolojik destek de sürecek.