Fiziksel, zihinsel, ruhsal ve duyusal yetilerinde çeşitli düzeyde kayıplarından dolayı topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını kısıtlayan tutum ve çevre koşullarından etkilenen birey “engelli birey” olarak tanımlanıyor.

Engelli bireylerin günlük hayatta yaşadıkları veya karşılaştıkları sorunlara dikkat çekmek amacıyla her yıl 10 - 16 Mayıs arası “Engelliler Haftası” olarak kutlanıyor. Pek çok ülkede olduğu gibi ülkemizde de çeşitli program ve etkinlikler düzenleniyor.

Aile Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Temmuz 2021 İstatistik Bülteninde, Ulusal Engelli Veri Sisteminde kayıtlı ve hayatta olan engelli sayısı; 1.414.643’ü erkek, 1.097.307’si kadın olmak üzere 2.511.950, ağır engeli olan kişi sayısı 775.012 olarak açıklanıyor. Sayılar, Engelli Sağlık Kurulu Raporu almak için yetkili hastanelere başvurmamış ve hizmet almak için devletle temasa geçmemiş bireyleri kapsamadığında gerçek engelli sayısı açıklananın üzerinde olduğu muhakkak...

Engelli bireylerin yaşamlarını kolaylaştırmaya, korunmalarını ve geçimlerini sağlamaya, istihdam edilmelerine ve emekliliğe kolay erişimlerine ilişkin yasalarımızda özel düzenlemeler yapılmış olup, bugün engelli bireylere özgü bazı yasal düzenlemeleri sizlerle paylaşmak istiyorum...

İSTİHDAM

Elli veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerleri yüzde 3, kamu işyerleri yüzde 4 oranında engelliyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde istihdam etmek zorunda.

 Engelli veya bakmakla yükümlü olduğu engelli yakını olan memurlar için nöbet muafiyeti, izin hakkı, refakat izni, mazeret izni, tayin ve yer değiştirme hakkına ilişkin olarak personel mevzuatlarında özel düzenlemeler yapılmış olup, engelli memura kendi isteği dışında gece nöbet ve fazla mesai hizmeti yaptırılamıyor.

ERKEN EMEKLİLİK

SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kapsamında çalışan engelli vatandaşlarımız için emeklilik şartlarında pozitif ayrımcılık uygulanmakta olup, yaş şartı aranmaksızın, daha az sigortalılık süresi ve prim günü ile malulen veya engelli hakkıyla emekli olabiliyorlar.

Başkasının sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu olan sigortalı annelerin 1 Ekim 2008’den sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına ekleniyor. Eklenen bu süreler ayrıca emeklilik yaş hadlerinden de indiriliyor.

VERGİ AVANTAJLARI

Yüzde 40 ve üzeri engelli olan çalışanların ücretlerinin vergilendirilmesinde engellilik derecesine göre engelli indirimi uygulanıyor. Bu indirimden engelli serbest meslek erbabı ve bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı ile ücretliler de yararlanıyor. Böylece daha az vergi ödemeleri sağlanıyor.

Engellilik oranı yüzde 90 ve üzerinde olan malul ve engellilerin 5 yılda bir olmak üzere ÖTV istisnası kapsamında araç alma hakları bulunuyor. Bu araçlar için Motorlu Taşıtlar Vergisi de ödemiyorlar. Söz konusu istisnalar, malul ve engelli tarafından bizzat kullanmak üzere engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırılan araçlar için de uygulanıyor.

Brüt alanı 200 metrekareyi aşmayan tek konutu olan engelli, sıfır oranlı emlak vergisi uygulamasından yararlanarak emlak vergisi ödemiyor.

Engellilerin eğitimleri, meslekleri, günlük yaşamları için özel olarak üretilmiş her türlü araç-gereç ve özel bilgisayar programları katma değer vergisinden istisna tutuluyor.

ENGELLİ AYLIĞI VE BAKIM ÜCRETİ

Yüzde 40 ve üzerinde engelli olanlara, yasayla belirlenmiş şartları sağlamalarına bağlı olarak engellilik derecelerine göre engelli aylığı ödeniyor.

Ağır engelli olup, günlük hayatın alışılmış, tekrar eden gereklerini (beslenme, giyinme, tuvalet, merdiven inip çıkma gibi) önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle bakıma ihtiyacı olan engellilere resmi ve özel bakım merkezlerinde bakım hizmeti ya da evde bakımına destek amacıyla evde bakım ücreti ödeniyor.

★★★

Engelli bireylere sağlanan haklar kuşkusuz yukarıda yazılanlarla sınırlı değil. Ancak yerimiz sınırlı. Eğitim ve sosyal hayata ilişkin olarak da çeşitli haklar sağlanmış durumda.

Örneğin, başarılı ve ihtiyaç sahibi engelli öğrencilere öncelikli olarak öğrenim ve katkı kredisi ile yurt tahsisi yapılıyor. Müze ve ören yerlerine ücretsiz girebiliyorlar.

Belediyelerin su tüketim ücretlerinde, televizyon yayın ücretlerinde, elektronik iletişim ücretlerinde, şehirlerarası ulaşım hizmetlerinde indirimli tarifeler uygulanıyor. Kamuya ait şehir içi ulaşım hizmetlerinden ücretsiz yararlanabiliyorlar.

ÖTV indirimi ile alınmış olması şartı ile engelli araç park yerlerine araç park edebiliyor, hava alanlarında, belediye tarafından işletilen otoparklardan ücretsiz yararlanabiliyorlar.