Kurtuluş savaşında aktif rol alan Türk kadınları, işgallere karşı protesto mitingleri düzenleyerek siyasi tavrını gösterdi. O yıllarda Anadolu’da ilk büyük sosyal ve siyasi kadın teşkilatı olan Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti kuruldu. Ulusal bağımsızlık savaşı kazanıldıktan sonra Nezihe Muhittin ve arkadaşları tarafından Kadınlar Halk Fırkası kuruldu. Daha sonra da Türk Kadınlar Birliği, kadınların siyasal, toplumsal ve ekonomik alanlarda özgürleşmesi için önemli çalışmalar yaptı.
36 YIL ÖNCE
1930’dan itibaren önce belediye seçimlerine katılma, daha sonra köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclislerine seçilme hakkı tanınan kadınlara, milletvekili seçme ve seçilme hakkı, 5 Aralık 1934’te anayasal değişiklikle tanındı. Türk kadını, bu hakkı İsviçreli kadınlardan 36, Fransızlardan 11, Belçikalı hemcinslerinden ise 14 yıl önce elde etti.
İLK KADIN BAŞBAKAN
Türkiye’nin ilk ve tek kadın Başbakan’ı Tansu Çiller oldu. Çiller, Süleyman Demirel’in Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından Doğru Yol Partisi Genel Başkanı oldu ve 1993’de DYP-SHP hükümetini kurarak Türkiye’nin ilk kadın başbakanı oldu. Sağlık Bakanı, tıp doktoru Türkan Akyol ise ilk kadın bakandı. Ancak Akyol bu göreve 12 Mart 1971 askeri muhtırasının ardından Başbakan Nihat Erim’in kurduğu hükümete atama ile geldi. Seçimle gelen ilk kadın ise 1987’deki Turgut Özal kabinesinde Adana Milletvekili ve Çalışma Sosyal Güvenlik Bakanı İmren Aykut oldu. Bugün Türk siyasetinde etkin kadınlar arasında İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener ile CHP Kadın Kolları Genel Başkanı Aylin Nazlıaka yer alıyor. CHP eski İstanbul İl Başkanı Canan Kaftancıoğlu da İstanbul seçimlerinin kazanılmasında oynadığı büyük rolün ardından, iktidarın hedefine oturdu ve siyasi yasaklı hale getirildi.
KADIN VEKİLLER
1935 yılında gerçekleşen ilk seçimlerde TBMM’deki 395 vekilin 18’i kadındı. Bu da yüzde 4,6’lık bir oranla dünyada ikinci sıraya karşılık geliyordu. İlk kadın milletvekillerinin 13’ünün öğretmen, ikisinin çiftçi, birinin doktor ve birinin de yazar olması dikkat çekiciydi.
Kadın vekiller İngilizce, Fransızca, Almanca, Farsça, Rumca ve Arapça da biliyordu. Ancak geçen yıllar içinde Türkiye’de kadının parlamentoda temsil oranı dünyada 129’uncu sıraya kadar geriledi. İlk kadın milletvekilleri arasında Hatice Özgener, Ferruh Güpgüp, Şekibe İnsel, Sabiha Gökçül, Mihri Pektaş, Nakiye Elgün ile Halide Edip Adıvar öne çıkan isimler arasında yer aldı. Kadınlar, 1935’deki seçimlerde 399 milletvekilliğinin 18’ini, 1939’da 429 milletvekilliğinden 16’sını, 1943’de ise 455 vekillikten 16’sını alarak parlamentoya girdi.
İLK KADIN BELEDİYE BAŞKANLARI
Sadiye Hanım 1930 yılında Artvin’in Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya’da seçildi ve ülkenin ilk kadın belde belediye başkanı oldu ve iki yıl görev yaptı. 3 Eylül 1950 yılında Mersin’de seçilen Müfide İlhan ise Türkiye’nin ilk kadın belediye başkanı oldu. Türkiye’nin ilk kadın muhtarı ise Aydın’ın Çine ilçesine bağlı Demirdere Köyü’nden Gül Esin Hanım oldu. Bugün, bin 389 belediye başkanından sadece 37’si kadın. 1930-2019 yılları arasında yapılan 19 yerel seçimde 32 bin erkek belediye başkanı seçilmiş ve kadınlarda bu sayı 156’da kalmış…
