Tarihi belgelerle Menemen Olayı - 2

Asteğmen Kubilay, demokrasi ve laiklik şehidi... Bir kısmı “Gizli” kayıtlı 85 yıl önceki resmi belgeleri incelediğimizde olayı daha iyi anlıyoruz. Derviş Mehmet tarafından esrara ve esrarlı sigaraya alıştırılan gözü dönmüş grubun üzerine ilk giden ve Derviş’in yakasına yapışan Asteğmen Kubilay’ın resmi belgelere göre “Koyun gibi” kesildiği belirtiliyor.

Bu ülke için canını veren Kubilay’ı anıyoruz anmasına ama onun başını vücudundan ayıran, kanlı başını taşa vurup silkeleyen Derviş Mehmet ve arkadaşlarının elbiseleri Kültür Bakanlığı yetkililerine göre Ankara’da bir müzenin deposunda. Ancak Kubilay’ın başının takıldığı sancak ise kayıp...

Vali Kazım Bey, makinenin başındadır. İçişleri Bakanlığı’nın “Menemen Olayı” ile ilgili yönelttiği soruları cevaplandırıyor. Dün kaldığımız yerden “Menemen Raporu”nu okumaya devam ediyoruz:

Devrim Şehidi Mustafa Fehmi Kubilay Bey’in olay günü giydiği askeri şapkası.

YARALI KOMUTANI BIRAKIP KAÇTILAR

“Kubilay Bey müfrezesi saat 08.30’da olay yerine geliyor. Askerlerine manga kolu nizamında süngü taktırarak telgrafhane yakınında bırakıyor. Kendisi mürtecilerin yanına gidiyor. Mehdi Mehmet’in yakasına yapışarak çekiyor ve yaptıkları hareketin yanlışlığını anlatıyor. Bunlarla uğraşırken yere düşüyor. Mürtecilerden biri tarafından atılan kurşunla yaralanıyor. Fakat derhal ayağa kalkarak camiye doğru giderken yaranın tesiriyle avluda düşüyor.

Kahraman Kubilay Bey’in yaralandığını gören müfrezedeki askerler hiçbir alaka göstermeksizin olay yerini terk edip dağılıyorlar. Bundan dolayıdır ki komutanlarının uğradığı feci vahşet ve akıbetten bile haberdar olamıyorlar.

Kubilay’ın başının takıldığı ancak kayıp olan sancağın müzeye teslim edildiğinin belgesi. 

KESİK BAŞI MUSALLA TAŞINA VURDULAR

 5-10 dakika sonra yaralının cami avlusunda olduğunu uzaktan gören Mehdi Mehmet’le Şamdan Mehmet giderek yanlarındaki bir bıçakla ve pek feci bir surette başını kesiyorlar. Kesilen başı avludaki musalla taşına vurarak silkeledikten sonra Belediye meydanına getirip bayrak direğine takıyorlar. Meydandaki elektrik direğine bir kuşakla bağlanan bayrağın direği kırılmak istidadını gösterince mürtecilerin talebi üzerine Yanyalı Arnavut Kamil, 70-80 metre uzaklıktaki dükkanından ip getiriyor ve bayrak sopasını elektrik direğine bağlıyor. Mürteciler, kesilen başın etrafında dolaşarak halkın katılımını artırmaya çalışırken ikinci safhanın müfrezeleri geliyor.

Yüzbaşı Bahri Bey’in kumandasında bulunan müfreze olay yerine geldi. Halkın dağılması için ihtarları yaptıktan sonra ateş açmışlardır. Bilindiği gibi tepelenmiş ve bunlar dağlara kaçmışlardır. Bu sırada hapishane yanında silahsız olarak bulunan ve Kubilay Bey’in şahadetini gören Kır Bekçisi Hasan Çavuş 5 dakika mesafedeki Ahi Hızır Mahallesindeki evine koşarak oradan silahını alır ve yetişerek askerlerin ateşine katılır. Mürtecilerin ateşi sonucu ölür. İkinci bekçi de Nalıncı Ali ustanın dükkanının önünde şehit düşer.

KAFALARI VE RUHLARI DUMANLANMIŞ

Aylardan beri politik cereyanlarıyla çok tahrik edilmiş ve bir kısım gazetelerin zalimane safsataları da olayların çıkmasında etkili olmuştur. Bundan dolayıdır ki kafaları ve ruhları taassubun yaman ateşiyle dumanlaşmış mürteci, esrarkeş tarikatçılar olayın başından beri endişesizdiler. Gerek meydanda ve gerekse kasabanın içinde pervasızca hareket ettiler. Başarmaları halinde askerin de kendilerine silah atmayacağı ve halkın kendilerine katılacağı hakkında ümitlerini besliyorlardı. Gösterilere 300 kişi katılmış, bunların bir kısmı olayı seyrederken, bazıları ise yardımcı olmuştur.        

BÖYLE VAHŞET DERECESİNİ BULMAZDI

Yüzbaşı Fahri Efendi yalnız üç büyük silah taşıyan şakileri ilk andan beri görmüştü. Onlar açıkta kendileri duvar arkasında ve pusuda idi. Jandarma yazıcısı Ali Efendi kendi tabiriyle bu vaziyeti fiilen hazırlamıştı. Fakat yapılacak bir teslim ihtarı, bir yaylım ateşi halkı dağıtmak ve bizzat halk tarafından bunların bağlattırılması mümkündü. Kubilay Bey’in düşmanla temasını görür görmez ortaya atılır, bunları yakalardı. Çatışsa bile facia böyle vahşet derecesini bulmazdı.”

Adli Tıp tarafından hazırlanan Kubilay’ın ölüm raporu.

KUBİLAY’IN ÖLÜM RAPORU

23 Aralık 1930 tarihinde Alay Başhekimi Yüzbaşı H. Suat, Menemen Hükümet Tabibi 43. Alay Doktoru Necati Bey’in düzenlediği ölüm raporunu okuyorum:

“Menemen Hükümet Konağı önünde altı silahlı asi şahsın yakalanması için görevlendirilen Kubilay Efendi, çıkan arbedede asilerden herhangi birisi tarafından vurulmuştur. Sağ koltuk altından vurulan Kubilay Efendi 30 metre ilerisindeki camiye kaçmıştır. Orada baş cismi derekinin üst kenarından arka ve yukarıya doğru boyundan tamamen ayrılmıştır. Kesilme, keskin ağızlı, bir tarafı küt, oluklu ve takriben 25 santimetrelik bir bıçakla yapılmıştır.”

CEPHANESİZ GÖNDERMİŞLER

O dönemde “Erkan-ı Harp” adını taşıyan Genelkurmay Başkanlığı’nın, 26 Aralık 1930 tarih ve 6747 numaralı tezkeresinde Kubilay’ın şehit edilişi şu cümlelerle anlatılıyor:

“Kendisine mehdi süsü veren kişi arkasından koşup zabiti tutuyor ve caminin binek taşı tarafına doğru sürükleyerek ve belinden bıçağını çekerek binek taşı üstünde zabitin başını bir koyun gibi kesiyor. Başı, elinde taşıdığı bayrağın ucuna takıp taşıyor ve yine nutkuna başlıyor. Kubilay’ın boğazı kesilirken ahali bu hali alkışlarla karşılıyor. Bu vaziyet karşısında 10 adım kadar geride bulunan bölük, başlarındaki çavuşların kansızlığı yüzünden hiçbir hareket ve canlılık göstermiyor ve alçakçasına firar ediyor. 4 askerle hükümet konağı içine giren jandarma kumandanı da bu hale kadın gibi seyirci kalıyor.

Alaydan telefonla kuvvet talep eden jandarma komutanı ve bu kuvvetin ne için ne maksatla ve ne gibi bir vazife karşısında talep edildiği hakkında alayı bilgilendirmemiştir. Jandarma kumandanının noksan olarak verdiği bilgi yüzünden, alayca gönderilen ilk bölük cephanesiz olarak yola çıkarılmıştır.”

Kubilay’ın şapkasının müzeye teslim edildiğini belgeleyen yazı.

ATATÜRK EMRİ EDİRNE’DEN VERDİ

Atatürk, Edirne Belediye Meclis Salonunda toplantı yaparken Menemen’de yaşanan olayları öğreniyor. Emekli öğretmen Ayhan Tunca “Gazi Mustafa Kemal Atatürk Edirne’de” kitabında orada yaşananları şöyle açıklıyor:

“O gün Edirne Belediye Meclis Salonunda tatlı bir sohbet vardı. İçişleri Bakanı Şükrü Kaya, eniştesi olan Vali Emin Bey ile ilgili bir şaka yapmak için ağzını açmıştı ki bir subay elinde telgrafla içeriye girdi ve Atatürk’e uzattı. Atatürk telgrafı aldı, okudu; ama yüz hatları değişmiş, rengi sararmıştı.

Salonda tüm nefesler tutulmuştu. Atatürk birden elini masaya vurdu, ayağa kalktı ve hiddetle: “Arkadaşlar! Menemen’de mürteci Nakşibendiler, benim Kubilay adlı subayımı katletmişler. Şehit etmişler. Başını, gövdesinden ayırmışlar. Suçlular hemen bulunsun, Menemen haritadan silinsin” diyor. Emri ilk ağızdan alan İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın Gazi’yi sakinleştirmek için çok uğraştığı söylenir.

KESTİKLERİ YERDE ASILDILAR

Kubilay’ın şehit edilmesinden sonra Derviş Mehmet ve iki adamı öldürüldü. Menemen, Balıkesir ve Manisa’da sıkıyönetim ilan edildi. General Mustafa Muğlalı başkanlığında kurulan askeri mahkemede 2 bin 200 sanık yargılandı. 29 kişi Kubilay’ın şehit edildiği yerde asıldı.

- BİTTİ -