Seçim kapıda. Son viraja biraz sert girdik.
Ülkece bir o yana bir bu yana savruluyoruz.
O savrulma sırasında da yakın tarihi biraz unutuyoruz.
Bu hafta Sözcü TV ekranlarında yeni bir programa başladım.
İsmi “Nereden Nereye?”
Hafızayı tazelemek önemli.
İnsanoğlunun en önemli özelliği adapte olmak.
Heyelan üzerimize yavaş yavaş gelince, nefes alamıyoruz onun farkındayız ama üzerimizde kaç ton toprak var kestiremez haldeyiz.
Hayatımın en kazıklanabilir, neyin ucuz neyin pahalı, hangi ürünün ederinin ne olduğunu en tahmin edemediğim döneminden geçiyorum.
Aynı ürüne bir satıcı 100 lira, diğeri 300 lira dese hepsini zihnimde meşrulaştırabilecek bir haldeyim.
Sanki her şey çok uzun süredir pahalı, çok uzun süredir erişilemez gibi geliyor.
Ama değil.
Sadece 1-2 sene önce her birimizin çok farklı hayatları, çok farklı yaşam şartları vardı.
Orta sınıf yok oldu. Yok edildi.
Zenginler, yoksullar ve daha yoksullar kaldı geriye.
“Nereden Nereye?”de yakın tarihi mercek altına alıp hafıza tazelemek istedim.
Bulgularımı bu hafta yaşananlarla birleştirip yazıya da dökmezsem olmazdı.
★★★
Ankara için yarışan AK Parti adayı Turgut Altınok bir konuşmasında 100 liralık et yardımı yaptığı için mevcut başkan Mansur Yavaş’ı eleştirince geriye dönüp bakmıştım ilk.
“Hiç yoktan iyidir” yorumları yapılsa da evet 100 liralık yardım şu an çok komik geliyordu.
Halbuki bu miktarların belirlendiği yılbaşında bunun çok daha önemli bir karşılığı vardı.
Türk-İş verilerine göre Ankara’daki bir markette dana kıyma Kasım 2022’de 139 TL’ydi.
Ocak 2023 için açıklanan net bir rakam yok.
Ama benim Türk-İş’in açlık yoksulluk hesaplamalarında verilen zam oranlarından yaptığım hesaba göre fiyat 180 TL’ye denk geliyor.
Yani aslında bütçe hesaplamaları yapılırken ayarlanan bu yardımın çok daha önemli bir karşılığı vardı.
Sadece bir yıl önce 180 lira olan dana kıymayı biraz önce bir zincir marketten 570 liraya aldım.
Ocak 2023’ten bu yana zam oranı yüzde 216.
Nereden nereye…
★★★
Yine bu haftanın sıcak gelişmesiydi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan müjdeledi.
Bayram tatili 9 güne çıkartıldı.
Çıkartıldı çıkartılmasına da evin kapısından burnunu çıkartmaya korkar bir halde yaşıyor bugün milyonlar.
Birkaç sene önce yılda bir hafta da olsa rahatça tatilini yapabilen kalabalık bir kesim için o tatil artık sadece reklamlarda görülebiliyor, dizilerde izlenebiliyor.
Sadece tatil değil, bir ev bir araba almak da birçok kişi için artık imkansız.
Merkez Bankası hafta başında yeni Konut Fiyat Endeksi’ni açıkladı.
İstanbul'da ortalama konut fiyatı 5,4 milyon lirayı aştı.
2020’de daha 4 yıl önce fiyat 648 bin liraydı.
Artış oranı yüzde 733.
★★★
Ekonomide sürekli sabır sabır dediler ama sabrın sonu yine U dönüşü oldu.
Bu hafta onu da bir kez daha deneyimledik.
Erdoğan, "Neymiş efendim, faizleri düşürüyormuşuz. Benden başka bir şey beklemeyin. Bir Müslüman olarak ‘nas’lar neyi gerektiriyorsa onu yapmaya devam edeceğim. Hüküm bu" demişti Aralık 2021’de.
Tam da Ramazan ayında “hüküm” olan o ‘nas’lar rafa kalktı.
Haziran 2023’ten bu yana yüzde 8,5 olan politika faizi AK Parti iktidarındaki en yüksek seviye olan yüzde 50’ye çıktı.
Bir “Nereden Nereye” daha…
★★★
Bir de dolar mevzuu var tabii.
Erdoğan yastık altındaki dolarlarınızı satın dedikçe binler satmakla kalmadı dolarını.
Kimi dolar yaktı, kimi satırla kesip kıyma yaptı banknotlardan.
Ama en yakınındaki isimler bile meğer yatırımlarını dolara yapıyormuş, onu da bu hafta gördük.
"Onların doları varsa bizim Allah'ımız var" diyerek dolar lobisinin karşısında dimdik duran Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan sonra "Kötü adam olmaya razı" olan Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de geçtiğimiz günlerde iş dünyasına dolar tutmayın mesajı verdi bir kez daha.
Başına "Yatırım tavsiyesi değildir" notu düştü mü düşmedi bilemiyorum ama "Ben anlamıyorum ki niye hala döviz veya altın alınıyor? Açıkça da söyledik TL bu süreçte değerlenecek" dedi.
Ama kendi partilerinin İstanbul'a aday gösterdikleri isim, Murat Kurum'un yayınladığı mal varlığını dolara bastığı görüldü.
Kabinede birlikte görev yaptığı Eski Bakan Nureddin Nebati'nin söylediklerinden tecrübeli herhalde.
Nebati tam 2 yıl önce, 22 Mart 2022’de "TL şu an en zayıf durumunda, gideceği yer yok, vatandaş rahat olsun" dediğinde dolar 14,80'di. Şu an 32-33 TL bandında seyrediyor.
Piyasadaki birçok aktörün yılsonu dolar beklentisi 40 lira.
Yani yüzde 25 daha artış bekleniyor.
★★★
Yine cebimizi en çok ilgilendiren değişimlerden biri de akaryakıt fiyatlarında oldu.
Benzine, motorine yine zam geldi.
Malum tarladan toplanan da fabrikada üretilen de satış için farklı şehirlere getirilmek zorunda.
Bu nakliye ücreti de doğrudan akaryakıt fiyatlarıyla orantılı.
Çok uzak değil, bundan 3 yıl önce, 23 Mart 2021’de benzinin litresi 7,07 TL’ydi.
Yani 45 litrelik ortalama bir depo 318 liraya doluyordu.
Faiz indirimlerinin başladığı 2021’de ekonomi epistemolojik olarak koptu, dolar yükseldikçe üzerimize zam oldu yağdı.
Bir yıl sonra, 2022’nin Mart’ında bir litre benzin artık 19 lira 78 kuruştu.
Depoyu “full”letmenin bedeli 890 liraya çıkmıştı.
Ama burada da durmadı yükselişler.
Bugün benzin 43 lira 44 kuruş.
Depoyu doldurmak 3 yılda yüzde 514 zamlandı.
Yani fiyatlar 6 katına çıktı.
Cesareti olan akaryakıt istasyonunda “full”le diyebilirse o depo artık 1955 liraya doluyor.
Bir kez daha hep bir ağızdan söyleyelim mi: “Nereden nereye?”
Küçük bir not: Programın ilk 5 bölümü yayınlandı.
Yeni bölümler hafta içi her gün saat 16:50’de yayınlanmaya devam edecek
Geçmiş bölümleri YouTube’dan izlemek isteyenler için de link vereyim:
https://www.youtube.com/playlist?list=PLK3Fc-D3r2W2oqRO5ij18iO3Z3JKPRsQH
