Son dönemlerde adını sıkça duyduğumuz kuruluşlardan birisi de Mali Eylem Görev Gücü FATF’dır. Türkiye, 2021’den bu yana FAFT’ın “Gri liste”sinde yer alıyordu. Yapılan etkili operasyonlar, yasal düzenlemeler sonucu, nihayet gri listeden çıktık. Geçmiş olsun Türkiye. 1989 yılında G-7 ülkelerinin (ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada) Paris’te yapılan toplantısında kurulan FAFT, hükümetler arası bir organizasyon. Ülkemizin de içerisinde yer aldığı 37 devlet ve iki uluslararası kuruluş üye.
İlgili ülkeler, kara paranın aklanması, terörizmin ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanına karşı geliştirilen FATF tavsiyelerini kabul etmeyi ve uygulamayı; FATF tarafından gerçekleştirilen sistemli karşılıklı değerlendirmeler ile takip süreçlerine tabi tutulmayı, bu çalışmalara aktif olarak katılmayı da taahhüt ediyor.
190 ÜLKE DENETLENİYOR
FATF’ın 39 üyesi bulunmasına rağmen, FATF tavsiyelerinin denetimi dünya genelinde 190’ın üzerinde ülkede gerçekleştiriliyor. Bu denetimler, doğrudan FATF bünyesinde değil, FATF nezdinde imtiyazlı üyelik verilen FATF Benzeri Bölgesel Kuruluşlar aracılığıyla yapılıyor.
FATF, “Aklama, terörizmin finansmanı ve kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanı” konularında küresel finansal sistemi korumaya ve kollamaya yönelik politikalar üretiyor. Bunlarla mücadele için yeni birtakım düzenlemelere ihtiyaç olup olmadığını belirliyor.
■ Yüksek riskli, işbirliği yapmayan ve ulusal sistemlerinde stratejik eksiklikler bulunan ülkeleri saptıyor. Bu ülkelerden kaynaklanan tehditlere karşı finansal sistemin bütünlüğünü korumak için alınan önlemleri koordine ediyor. Oluşturulan küresel ağ yoluyla bütün ülkeler tarafından tam ve etkili bir şekilde uygulanmasını teşvik ediyor.
■ Finansal sistemin bütünlüğüne yönelik olarak ortaya çıkan yeni ve ciddi tehditlere karşı çalışmalar yapıyor. FATF standartları ile uyumlu olacak şekilde, ilgili uluslararası yükümlülüklerin yerine getirilmesini kolaylaştırmak için ihtiyaç olduğunda rehber hazırlıyor.
KARŞILIKLI DEĞERLENDİRME SÜRECİ
■ Değerlendirmeye tabi tutulan ülkenin kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadele sistemini tanımaya yönelik olarak ‘Kara para aklama ve terörün finansmanı ile mücadele metodolojisi’ne göre hazırlanan soru listesi ilgili ülke tarafından cevaplandırılıyor.
■ Diğer üye ülke temsilcileri ile FATF Sekreteryasından katılan yetkililerden oluşan ‘FATF Değerlendirme Heyeti’ ülkeyi ziyaret ediyor.
■ Soru listesine verilen cevapların değerlendirilmesi ve yerinde ziyaret sonrası FATF tarafından hazırlanan ülke raporu Genel Kurul toplantısında görüşülüyor. Karşılıklı değerlendirme, teknik uyum ve etkililik bileşenleri olmak üzere iki ana unsurdan oluşuyor ve her iki yönden aynı anda denetim gerçekleştiriliyor.
HANGİ YAPTIRIMLAR?
■ FATF kriterlerine uygun olarak yükümlülüklerini yerine getirmeyen ülkelere karşı üyeliğinin sona erdirilmesi yaptırım olarak uygulanabildiği gibi; diğer ülkeler tarafından da şu yaptırımlar uygulanabiliyor:
■ Finansal kuruluşlar sıkı “müşterini tanı” tedbirlerini uygulamaya zorunlu tutuluyor.
■ Finansal işlemlere ilişkin sıkı ilgili bildirim mekanizmaları veya sistematik bildirim başlatılıyor.
■ Yaptırım uygulanan ülkenin bağlı kuruluş, şube ya da temsilcilik kurmasına izin verilmiyor.
■ Finansal kuruluşların yaptırım uygulanan ülkede şube veya temsilcilikler kurması yasaklanıyor.
■ Yaptırım uygulanan ülke ile veya bu ülkede bulunan kişilerle yapılan iş ilişkileri ya da finansal işlemleri sınırlandırılıyor.
GÖZÜ, TÜRKİYE’NİN ÜZERİNDE
■ Finansal kuruluşların, müşterini tanı sürecinin unsurlarının gerçekleştirilmesinde yaptırım uygulanan ülkede yer alan finansal aracılara güvenerek işlem yapmasını yasaklıyor.
■ Finansal kuruluşları, yaptırım uygulanan ülkeden finansal kuruluşlarla olan muhabir ilişkileri gözden geçirme, değiştirme ya da gerekli durumlarda sonlandırmaya zorunlu tutuyor.
■ Yaptırım uygulanan ülkedeki finansal kuruluşların şube ve bağlı kuruluşları için artırılmış denetim incelemeleri ve/veya dış denetim yükümlülüklerini zorunlu tutuyor.
■ Finansal gruplar için yaptırım uygulanan ülkede yer alan şubeleri ve bağlı kuruluşları konusunda artırılmış dış denetim yükümlülüklerini zorunlu tutuyor.
Türkiye, 19-21 Ekim 2021’de yapılan FAFT Genel Kurulu’nda “Gri liste” olarak adlandırılan “Artırılmış İzlemeye Tabi Ülkeler” listesine alınmıştı. Bu listeden nihayet 28 Haziran 2024 tarihinde çıkarıldık. İçişleri, Maliye ve Adalet bakanlıklarının büyük çabaları oldu. Yine de unutmayalım, FAFT’ın gözü Türkiye’nin üzerinde olacak.
