‘58’ REKORU
Seçimlerde bir partinin aldığı en yüksek oy, yüzde 58’le 1954 yılında gerçekleşti. 1954 yılı, DP’nin ilk kez iktidar partisi, CHP’nin de ilk kez muhalefet partisi olarak katıldığı seçim özelliğini taşıyordu. Türkiye’de seçmen sandık başına gitmede hep istekli oldu. Batı ülkelerine göre katılım oranının yüksek olması dikkat çekti. 1950-2023 yılları arasındaki seçimlerde rekor katılım 1987’de gerçekleşti. Seçmenlerin yüzde 93.38’i sandığa giderek rekor kırdı. Son seçim olan 2023’de ise katılım yüzde 87 oldu.
AÇIK OY GİZLİ TASNİF
1946 yılında gerçekleşen 8. dönem milletvekili seçimine ‘açık oy, gizli tasnif’ yöntemi damgasını vurdu. Açık olarak kullanılan oylar, adli denetim yerine idari denetimle sayıldı. ‘Şaibeli seçim’ tartışmalarına neden olan bu yöntem uzun yıllar eleştiri konusu yapıldı. Ülkemizde ilk kez Mustafa Kemal Atatürk tarafından 1930 yılında kadınların belediye seçimlerine katılımları da sağlandı. Anayasa’da yapılan düzenleme ile birlikte 1934 yılında seçme ve seçilebilme hakkına sahip olan kadınlar, 1935’den itibaren tüm seçimlere katıldı.
18 KADIN MECLİS’TE
TBMM’nin 5. döneminde 18 kadın parlamenter Meclis’te temsil edildi. Mebrure Gönenç (Afyon), Fakihe Öymen (İstanbul), Satı Çırpan (Ankara), Benal Nevzat Arıman (İzmir), Türkan Örs (Antalya), Ferruh Gürgüp (Kayseri), Sebiha Erbay (Balıkesir), Bahire Bediz Aydilek (Konya), Şekibe Önsel (Bursa), Mihri Pektaş (Malatya), Hatice Özgener (Çankırı), Meliha Ulaş (Samsun), Huriye Baha (Diyarbakır), Esma Nayman (Seyhan), Fatma Memik (Edirne), Sabiha Görkey (Sivas), Nakiye Elgün (Erzurum) ve Seniha Hızal (Trabzon) vekil oldu.
MÜHÜRSÜZ OYLAR
Türkiye milletvekili seçiminin yanı sıra 7 defa da referanduma (halk oylamasına) gitti. 9 Temmuz 1961 (61 Anayasası), 7 Kasım 1982 (82 Anayasası), 6 Eylül 1987 (siyasi yasakların kalkması), 25 Eylül 1988 (yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınması), 21 Ekim 2007 (Cumhurbaşkanını milletin seçmesi), 12 Eylül 2010 (yargıda yapısal değişiklikler) ve 16 Nisan 2017 (Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçilmesi). Üç referandum AKP iktidarı döneminde gerçekleşti. 2017’de yapılan referandumda yaklaşık 1.4 milyon mühürsüz oyun YSK kararıyla geçerli sayılması uzun süre tartışmalara neden oldu.
İŞTE SLOGANLAR
Seçimlere damga vuran sloganlar ve söylemler de oldu. Hafızalardan silinmeyen sloganlar şöyle: Adnan Menderes ve Demokrat Parti: Yeter Söz Milletindir. Bülent Ecevit ve CHP: Su kullananın, toprak işleyenin. Süleyman Demirel ve AP: Avrupa’yı Asya’ya biz bağladık. Turgut Özal ve ANAP: Bizim hayallerimize bile yetişemezsiniz. Erdal İnönü ve SHP: 5 yıl daha limon gibi sıkılmak mı istiyorsunuz? Necmettin Erbakan ve MSP: Kadayıfın altı kızardı mı? Devlet Bahçeli ve MHP: Devletin başına Devlet gelecek. R. Tayyip Erdoğan ve AKP: Durmak yok, yola devam.
77 YILLIK REKABET
1946: CHP yüzde 85, Demokrat Parti % 13 oy aldı. 397 vekili CHP, 61 vekili DP çıkardı.
1950: DP % 52, CHP % 39, Millet Partisi % 3.1 oy aldı.
1954: DP % 58, CHP % 35 ve CMP % 4.9 oy topladı.
1957: DP yüzde 47, CHP % 41, CMP % 7 oy aldı.
1961: CHP % 36, Adalet Partisi % 34, Yeniden Türkiye Partisi % 13 oy aldı.
1965: AP % 52, CHP % 28, MP 6, YTP % 3 oy aldı.
1969: AP % 46, CHP % 27, CGP % 6 oy aldı.
1973: CHP % 33, AP % 29, MSP % 11, DP % 11 oy aldı.
1977: CHP % 41, AP % 36, MSP % 8, MHP % 6 oy aldı.
1983: ANAP % 45, Halk Parti % 30 ve Milliyetçi Demokrasi Partisi % 23 oy aldı.
1987: ANAP % 36, SHP % 24, DYP % 19 oy aldı.
1991: DYP % 27, ANAP % 24, SHP % 20, Refah Partisi % 16 oy aldı.
1995: RP % 21, DYP % 19, ANAP % 19, DSP % 14, CHP % 10 oy aldı.
1999: DSP % 22, MHP % 18, Fazilet Partisi % 15, ANAP % 13, DYP % 12 oy aldı.
2002: AKP % 34, CHP % 19 oy aldı ve AKP 365, CHP 177 milletvekili çıkardı.
2007: AKP % 46, CHP % 20, MHP % 14 oy aldı.
2011: AKP % 49, CHP % 25, MHP % 13 oy aldı.
2015: AKP % 40, CHP % 24, MHP % 16 ve HDP % 13 oy aldı.
2015: AKP % 49, CHP % 25, MHP % 11 ve HDP % 10 oy aldı.
2018: AKP % 42, CHP % 22, HDP % 11, MHP % 11 ve İYİ Parti yüzde 9 oy kazandı.
2023: AKP % 35, CHP % 25, MHP % 10, İYİ Parti % 9, Yeşil ve Sol Gelecek % 8 oya ulaştı.
