Amerika adalet için isyanda!..
SÖZCÜ, ABD’ye gitti, protestoyu izledi...
‘Polis niye abartıyor?’
Kimi toplum önderleri “Pet şişeden ne zarar gelir, neden abartıyor polis” diyor. Bir diğer görüşse polisin kendisine gelen cismi ayırt etme lüksünün olmadığı yönünde.
Siyahi bir genç, 9 Ağustos günü polis kurşunuyla vuruldu. Halk ayağa kalktı 11 gündür sokakları protestolarla inletenlerin istekleri aynı: Adalet ve barış!
Amerika’nın Missouri Eyaleti’nde siyahi bir genç polis kurşunuyla öldürüldü. Herkes ayağa kalktı. Tüm dünyanın gözü, olayların merkezi Ferguson’a çevrildi. Yaşananlar için “Amerika’nın Gezisi” diyenler de oldu. SÖZCÜ Yazarı Oray Eğin, Ferguson’a gitti. İzlenimlerini yazdı:
Bir yaz üniforması
Amerikan şehirlerinde siyahların ağırlıklı olarak yaşadığı bölgelerde resmi olmayan bir yaz üniforması var. Erkeklerde basketbol şortu, bilek boyunda çoraplar, Air Jordan’lar ya da terlikler, üst çıplak veya atletli. Kızlar kalçalarını belli edecek dar kot pantolonlar veya kısacık şortlar... Sonra bir de yaz adetleri var, arabayı kaldırım kenarına çekip kapılarını açarak sokağa müzik yayını yapmak. Veya bir alışveriş merkezinin otoparkına park edip kaportanın üzerine uzanıp yıldızları izlemek.
Şehir ikiye ayrılıyor
Bütün bu görüntüler önceki akşam Ferguson’ın West Florissant Sokağı’nda mevcuttu. Bu sefer olağan bir yaz akşamı yoktu mahallede. 25 yaşındaki gece kulübü işletmecisi Peda, bana buraların aslında hep canlı olduğunu, herkesin sokakta takıldığını, eğlendiğini anlatıyor. “Ferguson ikiye ayrılır” diyor. “Bir siyahların yaşadığı bu kısım var, bir de daha kuzeyde, geliri daha iyi beyazların yaşadığı mahalleler.”
Oray Eğin, Ferguson’dan bildiriyor...
Siyah olmanın çilesi
9 Ağustos akşamı sokağın ortasında yürürken polisin kaldırıma geç ikazına aldırış etmediği için altı kurşunun hedefi olup can veren Michael Brown’ın ardından başlayan protestoları izlemek için St. Louis’in hemen dibindeki Ferguson’a giderken konuştuğum hemen herkes buralarda siyah olmanın hep zor olduğunu, giderek kolaylaşacağına zorlaştığını söylüyor.
Papaz Douglas yasalara uyan, eğitimli, 19 yaşındaki oğlunun sık sık polisle başının belaya girdiğini anlatıyor kaldırımda bana. Yok yere, öylesine durdurup “Senin burada ne işin var” diye sorgulamaya başlıyorlarmış. Siyahların haklarına kavuşmasının üzerinden yarım yüzyıldan fazla zaman geçmesine rağmen siyah adam Amerikan şehirlerinde hâlâ olağan şüpheli.
Cesedi kamyonla alındı
“Lütfen sahne ismimi kullan” diyen 31 yaşındaki hip-hop’çu Loukane de aynı şeyi söylüyor: Beyaz arkadaşları hız sınırı aşsa da polis şöyle bir uyarıp bırakıyormuş, siyahları kurallara uysalar dahi durduruyorlarmış trafikte. Michael Brown’ın nasıl öldürüldüğüne dair tarafların farklı görüşleri var: Polis kendisine saldırdığını söylüyor, Brown’ın arkadaşı buna karşı çıkıyor. Ama ikisi de Brown’ın silahsız olduğunda hemfikir. Dahası, cesedi öldükten beş saat sonra kamyonla alınıyor, yolun kenarında öylece bırakılmış.
Ortam geriliyor ama...
Son 10 gündür her gece Ferguson sokaklarını protestolarla inletenlerin tek bir isteği var: Adalet. Dünyanın her yerinden medya Missouri’ye akın etmiş durumda, geçen gece protestoculardan daha fazla gazeteci vardı. Gazetecilerin olduğu yerde kameralara şov yapmak isteyenler zaman zaman ortamı gerdi, kimi prostestocular da onlara tepki gösterdi.
Halkın özlemi: Barış...
Hayatını hep St. Louis’de geçiren 70 yaşındaki Papaz Neil ortalığı dışarıdan gelenlerin karıştırdığını söylüyor. “Biz buradayız, buralıyız, şehrimize sahip çıkmak istiyoruz, neden yakıp yıkalım, ama New York’tan, Los Angeles’tan, başka şehirlerden gelenler var, onların amacı farklı. Gençlerin bazıları yeteri kadar olgun değil, dikkat çekmek istiyorlar, sadece tek bir çözümden yanalar, halbuki birkaç çözüm var.” Papaz’ın özlemi barış, bir arada, hep beraber, birbirini anlayarak...
Türkiye’den büyük tepki
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tanju Bilgiç, AA muhabirinin ABD’de polis tarafından darp edilmesi ve gözaltına alınması hakkında “AA muhabirinin ABD’de maruz kaldığı muamele kabul edilebilir değil. ABD makamlarından daha duyarlı bir şekilde davranmalarını bekliyoruz” dedi.
Sokakları dolduran Amerikalılar, “Adil yargılama istiyoruz” sloganıyla yürüyüşler yapıyor. Polis de sakin, göstericiler de...
Sokaktan notlar
- Ferguson’daki gösteriler sadece siyah halkın ayaklanması değil; aksine epey karma bir grup var. Kimi zaman sloganları beyazlar yönetiyor. Bu, ortak bir adalet talebi.
- Amerikan muhafazakarları ilk kez bu olayda yüksek sesle polisi eleştirmeye, çifte standarda vurgu yapmaya başladı. Bu dönüm noktası.
- Din, bazı Amerikan şehirlerinde çok baskın. Bu yüzden cemaatin önde gelenleri olarak pek çok rahip saatlerce gösterilerde yer aldı, otoparkta topluca dua edildi. Arabuluculuk yapanlar, barış mesajları verenler de din adamlarıydı.
- Polisle birkaç gösterici arasında kavga çıktı, biri tutuklandı. Kelepçelenip götürülürken yakını bir kadın bağırmaya, polise karşı çıkmaya çalıştı. Tam tutuklanacaktı araya başkaları girdi. “Hamile, götürmeyin” dedi. Polis dinledi.
- Eğer Michael Brown’ı vuran polis ceza almazsa, bu işten sıyrılırsa... İşte asıl ayaklanma o zaman başlayacak endişesi var. Amerikan hukuk sistemine her zaman güven olmuyor: 17 yaşındaki Trayvon Martin’i vuran Michael Zimmerman ‘kendini savunduğu’ gerekçesiyle hiç ceza almamıştı.
Pet şişeler polisi gerdi
Bir gece önceki sürtüşmenin ardından polis salı akşamı çok daha cana yakın, yardımsever, şiddetten uzaktı. Polise katılan ordu birliği National Guards da yolları savaşlarda (Irak’ta mesela) kullandıkları Humvee’lerle kapatmış, yüzlerce üniformalı köşe başlarını tutmuştu. Her geçişte selam verdiler.
Protestolar da sakinleşmişti; birkaç yüz kişilik grup durmaksızın tur atıp adil yargılama talebini dile getirdi.
Dışarıdan gelenler
Ta ki polise pet şişe içinde su atılana kadar.
23 yaşındaki Christian Borne, gösterilere onlarca pet şişe getirdiklerini, ancak dışarıdan gelen grupların bir süre sonra bunları polise fırlattığını söyledi. Hemen hemen herkes ajitasyonu yerel halkın yapmadığı konusunda hemfikir.
Christian bana yanında taşıdığı süt şişesini gösteriyor; onlar evlerine dönerken ben hâlâ gösteri alanındayım. “Lazım olursa vereyim” diyor. Bu gecelik lazım olmuyor.
Olayları görüntüleyen AA muhaberi Bilgin Şaşmaz, ABD polisi tarafından böyle gözaltına alındı.
AA muhabirine gözaltı
Ferguson’daki eylemlerde Anadolu Ajansı (AA) muhabiri gözaltına alındı. Olayları görüntüleyen AA muhabiri Bilgin Şaşmaz, polis tarafından önce “ölüm”le tehdit edildi. Polisler, haber takibinde ısrar eden Şaşmaz’ın üzerine çullanarak, yere yatırdı. Yüzüne ve sırtına bastırılan Şaşmaz’a plastik kelepçe takıldı. Şaşmaz, 5 saat süreyle hücrede tutulduktan sonra serbest bırakıldı.
Bir ölüm daha
Michael Brown’ın (18) polis kurşunuyla öldürülmesinin ardından dün başka bir ölüm olayı daha yaşandı. St. Louis’de görevli iki polis, Ferguson’a birkaç mil ötede, kendilerine yaklaşarak bıçak çeken 23 yaşındaki siyahi bir genci vurarak öldürdü.