Hemen herkeste, kendisinin ilk defa öğrendiği, gördüğü veya karşılaştığı bir şeye “Eskiden böyle bir şey yoktu, dünya çok değişti” deme naifliği vardır. Bu çocuksu inanış, kişide bazen kendine aşırı güvenme, bazen de ümitsizliğe kapılma şeklinde tezahür eder. Merak etmesinler. Bu köhne dünya neler görmüş,  geçirmiştir. Kıyametin çıkmasına da daha çok vardır. Mucizeler de henüz tükenmemiştir.  Bana inanmayanlar kendilerinin cep telefonlarıyla ne mucizeler yarattıklarını hatırlasın yeter. Var mı böyle tatmin?

VERGİDE NİZAM-I KADİM VE NİZAM-I CEDİD

Ben Nizam-ı Cedid tabiri geçince, Padişah III. Selim’in, Osmanlı Yeniçeri birliklerinin Avrupa orduları karşısında art arda yenilmeleri üzerine, 1791-1792 yıllarında onları tasfiye edip “Avrupa tipi ordu” kurmasını anlardım. Meğer, bu tarihten 100 yıl önce, Sadrazam (şimdi olmayan başbakan) Köprülü Fazıl Mustafa Paşa, devlet gelirlerini artırmak için Müslüman olmayanlardan alınan “cizye” vergisinde reform yapmış. Eski usulde vergi tarh ve tahakkukuna “Nizam-ı Kadim” (Eski düzen) kendi kurduğu sisteme ise “Nizam-ı Cedid” (Yeni Düzen) adını vermiş. Ama ne Köprülü ne de III. Selim Osmanlı’nın iktisadi ve askeri kaderini değiştirebilmiş.

BÜYÜK BUHRAN VE NEW DEAL

Yeni Dünya, yani “Amerika” ekonomisi, içinden çıktığı Avrupa ekonomilerini geride bırakıp, 1800’lerin ikinci yarısından itibaren dünya gelişmişlik sıralamasında birinci sıraya oturmuş ve dünya ekonomisini sürüklüyordu. 1929 Ekim ayında Amerika’da Büyük Buhran (Great Depression/Crash) patladı. O yıllarda Amerika ve dünya ekonomisi uçuyordu. Krizden kısa bir süre sonra; (1) dünyada 50 milyon kişi işsiz kaldı. (Bugün 7.8 milyar kişi olan dünya nüfusunun, o tarihlerde 2 milyar kişi olduğunu hesaba katın.)
(2) Dünya milli geliri yüzde 42 düştü. (3) Dünya ticareti yüzde 65 azaldı. Bu kriz ABD’de Başkan F.D. Roosevelt’in hayata geçirdiği “New Deal” (Yeni Düzen) ve ardından gelen II. Dünya Harbi ile sona erdi. Ama krizler bitmedi.

ECEVİT, BABA BUSH VE COVID-19’DAN SONRA “YENİ DÜZEN”

1974’te seçimden birinci çıkan Bülent Ecevit “Bu düzen değişecek” dedi.  1990’da ABD Başkanı Birinci Bush “New World Order” (Yeni dünya düzeni) kuracaklarını açıkladı. İkisi de başarılı olamadı. Covid-19 nâmlı namert virüs benim beklediğimden belalı çıktı. Ulaşım ve toplu yaşam kısıtlamaları yüzünden dünya milli geliri düşüyor ve işsizlik artıyor. İşler daha da kötüye gitmesin diye her ülkenin devleti “serbest piyasanın” işleyişine müdahale eder oldu. Bu da Covid-19’dan sonra bir “YENİ DÜZEN” kurulacak mı sorusunu akla getirdi. Tecrübe, bunun olamayacağını söylüyor. Bu durumda doğru soru şudur: Serbest piyasanın işleyişine müdahalenin amacı, “Sosyalizmi canlandırmak mı” yoksa “Kapitalizmi kurtarmak mı”dır?

Son söz: Eski sosyalizmden yeni düzen çıkmaz.