CARİ TRANSFERLER NEDİR?
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayımladığı verilerde ve bütçe hesaplarında kullandığı cari transferler kavramının, “cari yıl içinde kullanıma sunulan, faydası bir yıl içinde tüketilen ve karşılığı olmayan harcamalar” olarak tanımlandığını söyleyebiliriz. Bu kavram analitik bütçe sınıflandırılması ve bütçe hazırlık rehberlerinde “Sermaye birikimi hedeflemeyen ve cari nitelikli mal ve hizmet alımını finanse etmek amacıyla yapılan karşılıksız ödemelerdir” şeklinde tanımlanmıştır.
Cari transferlerin 2021 yılı gerçekleşme, 2022 yılı bütçe hedefi ve ilk 4 aylık gerçekleşme tablosu aşağıda yer almaktadır.
Tablo, anlamak isteyene çok şey anlatıyor
Türkiye’de 2006 yılından önce kullanılan harcama sınıflandırılmasında yer almayan cari transferler, ilk kez bu ad ile yer aldıkları (2006 yılından önce yapılan bu tür harcamalar bütçede değişik adlar ile yer almıştır) 2006 yılı bütçesinde bütçe giderlerinin %27’sini oluşturmuşlardır. Cari transferlerin bütçe giderlerine oranı 2021 yılı bütçesinde %39 olarak gerçekleşmiş ve 2022 yılı bütçesinde cari transferlerin bütçe giderlerine oranı %37.5 gerçekleşme hedefi ile yer almıştır. 2022 yılının ilk dört ayında cari transferlerin bütçe giderlerine oranı %40.58 olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti 2022 yılı bütçesinde yer alan cari transferler, personel giderleri, faiz giderleri ve SGK Devlet Primi giderlerinin ilk 4 aylık toplamı, bütçe giderlerinin %79.7’sini oluşturmaktadır.
Enflasyon oranının sürekli arttığı, Türk Lirası’nın değer kaybının sürdüğü, işsizliğin tavan yaptığı bu ortamda, bir yıl içinde seçim yapılacağını da dikkate aldığımızda; sudan ucuz krediler nedeniyle kamu bankalarının görev zararının artacağını, sosyal yardım ve diğer yardım ödemelerinin enflasyon oranının çok üzerinde artacağını ve bu durumun da bütçe açığını rekora taşıyacağını rahatlıkla söyleyebilirim.
Benim gördüğümü, iktidar yetkilileri de görüyor. O yüzden içki ve sigara vergilerini temmuzda ÜFE’ye göre yapmak yerine mayısta yapıyorlar. 2022 yılı bütçesinde petrol ve doğalgazdan alınan Özel Tüketim Vergisi’nde enflasyon ile mücadele kapsamında uygulanacağı öngörülen eşel-mobil sistemini lafını bile etmiyorlar. Öyle ki, 2021 yılında petrol ve doğalgazdan alınan Özel Tüketim Vergisi tahsilatı 31 milyar 292 milyon TL iken 2022 yılı bütçe hedefi 32 milyar 152 milyon TL olarak belirlenmişti. İlk 4 ay sonunda bu kapsamda tahsil edilen Özel Tüketim Vergisi’nin 22 milyar 584 milyon TL olduğunu, yani yıllık hedefin %70’nin ilk dört ayda tutturulduğunu söylersem, ne demek istediğim daha iyi anlaşılacaktır. Maliye’nin enflasyon nedeniyle artan vergi matrahlarından gayet memnun olduğunun tespitini de yapalım.
Tek seferlik vergi alarak geliri artırma düşüncesinden seçim nedeniyle vazgeçip, 7326 sayılı Kanun benzeri bir kanun çıkartırsak; ilave ne kadarlık bir tahsilat yapabilirizi de hesaplamaya çalıştıklarını söylemeliyim. Bütün bunlara rağmen vergi gelirleri, cari transferler başta olmak üzere bütçe giderlerini karşılayamayacak ve 2022 yılı rekor bir bütçe açığı ile kapanacak.
