Nobel iktisat ödülünü 51 yaşındayken aldığı için “en genç Nobelli iktisatçı” unvanını kazanan Kenneth Arrow 95 yaşında aramızdan ayrıldı. Başta The Economist dergisi olmak üzere pek çok yayın organı bu vesileyle Ken Arrow’u anlatan makaleler ve hatıralar yayınladı. Arrow’un kız kardeşi Anita, ünlü bir iktisatçı olan Robert Summers ile evlenmiştir. Robert Summers ise iktisadın taşıyıcı kolonlarından (hepimizin kitabını okuduğu) Paul Samuelson’un kardeşidir. Robert’in oğlu Larry Summers, Amerikan Hazine Bakanlığı görevinde bulunmuş bir iktisat profesörüdür. Bu ailenin fertleri, pek çok diğer iktisat bilgini gibi Musevi Amerikalılardır.

BİLİMİN KAYNAĞI SOYUTLAMA MI YOKSA MUHAKEME MİDİR?

Yazının başlığında üç güzel şeyden bahsettim. Aslında ne kedi çiçeğe, ne de çiçek, eve benzer. Bunlar gibi birbirine hiç benzemeyen ama belli özellikleri olduğu için “güzel” diye nitelendirilecek yüzlerce şey bir çırpıda sıralanabilir. Demek ki “güzel”, gördüğümüz nesnenin şekline bağlı olamayan ayrı bir özelliktir. Bu ortak özellik, nesnelerden soyutlanabilirse “güzel” tanımlanabilir. İktisat bilginlerinin bizlerden farkı, gözlemledikleri olayların içindeki “iktisadiliği” somut olaylardan soyutlayabilmeleridir. Bazı bilginler ise kuramları, gözlemden çok zihinsel muhakeme yoluyla oluşturur. Dendiğine göre Arrow bu iki yöntemi de başarıyla kullanmıştır. İktisadın babası Adam Smith, hayatın içindeki iktisadi düzeni gözlemlemiş ve ona şiirsel bir ifadeyle “görünmez el” demiştir. Görünmez el “fiyat mekanizması”dır. Arrow bu mekanizmanın “özünü” olaylardan soyutlamış, hangi şartlar altında “arz ile talebi” dengelediğini anlatmıştır.

İNSANLARIN TALEPLERİ TUTARSIZDIR

Eski Roma’dan günümüze kadar gelen “Halkın sesi hakkın sesidir” (Vox populi vox Dei) diye bir deyiş vardır. Arrow aynı fikirde değil. Ona göre halkın istekleri tutarsız hatta abuk sabuk oluyormuş. Eh politikacılar (ve de gazeteciler) “sessizlerin sesi ve halkın tercümanı” olduğuna göre onların da halk için tutarsız konuşmalar yapması veya yazılar yazması normaldir.

İKTİSATÇININ İLGİ ALANI GENİŞ OLMALIDIR

Arrow, hayata sigorta hesapçısı (aktüer) olarak başlamış. Poliçelerin yanlış fiyatlandırılması yüzünden riski düşük müşterilerin sigorta yaptırmadığını görmüş. İkinci Dünya Savaşı’nda hava tahmincisi olmuş, yüzbaşılığa kadar yükselmiş. İktisatçı kimliğiyle “küresel ısınma”, “piyasa tahmini”, “yaparak öğrenme”, “sıtma ilaçları”, “ırk ayrımcılığı”, “nesiller arası eşitlik”, “petrol fiyatlarının oluşumu”, “silahsızlanma”, “reklamcılık”, “kamu yatırımları”, “yeryüzünün taşıma kapasitesi” ve “uçak gövdesi tasarımının maliyet düşürmeye etkisi” gibi değişik konularda bilimsel çalışmalar yapmış.
Son söz: Ulu ağaçların yaygın ve derin kökleri olur.