Isparta’da geçen ay yaşanan elektrik kesintisinin ardından şehir karanlığa gömülmüştü. 2 Mart’ta da Isparta’da etkili olan kar yağışı sonrası enerji nakil hatlarında oluşan arızalar ve akabinde elektrik kesintileri yaşandı. Şehir yine karanlığa gömüldü.
Dün... Isparta’ya giden Bakan Dönmez’le gazeteci arasındaki diyaloğu yazdım. Soru da cevap da çok net! Dağıtım şirketinden herhangi bir yetkili görevden alınmamış!
SORU ŞU: “Ekonomide kurtuluş savaşı” veren iktidarın kurtarmak istediği dağıtım şirketleri mi? Bu soruya yanıt ararken 2 Temmuz 2021’e döndüm...
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ‘kararı’yla, Türkiye Elektrik İletişim (TEİAŞ) özelleştirme kapsamına alındı. Özelleştirme hazırlık işlemlerinin de 31 Aralık 2022’ye kadar yapılacağı açıklandı.
TEİAŞ... Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin sıralandığı Fortune 500 Türkiye Araştırması sonuçlarına göre, 2020 yılında 14.9 milyar TL’lik ciroyla 500 şirket arasında 26. sırada yer aldı.
SORU ŞU: Bu kadar kritik bir devlet kuruluşu neden özelleştirilir?
Bu sorunun yanıtını Elektrik Mühendisleri Odası hazırladığı bir raporla vermiş.
EMO’nun raporu ve TEİAŞ
TEİAŞ neden önemli? Çünkü... Ülkemizin doğu-batı ekseninde 1500 km, kuzey-güney ekseninde 650 km mesafedeki elektrik sisteminin ana omurgasınını oluşturuyor. 2020 yılı itibarıyla 71 bin km uzunluğundaki yüksek ve çok yüksek gerilimli enerji iletim hatları, ülkenin dört bir yanına dağılmış olan 753 adet indirici trafo merkezi ve 1975 adet güç trafosu ile yerleşim bölgelerinin enerji ihtiyacını karşılayan tekel konumunda bir kamu kurumu.
Elektrik Mühendisleri Odası özelleştirmeye neden karşı? Çünkü...
■ TEİAŞ’ın sahip olduğu devasa büyüklükteki tesis, donanım ve mal varlığının tamamı yurttaşların vergileri ile yapılmıştır. Türkiye elektrik sistemi bugünkü duruma yıllarca yapılan yatırımlar sonucunda gelmiştir. Elektrik iletimi ülke yüzölçümü ile de doğrudan ilgilidir.
■ Türkiye, Avrupa’nın en büyük yüzölçümüne sahip ülkelerinden birisidir. Elektrik üretimi açısından da, dünyanın ilk yirmi ülkesi arasındadır. Bu nedenle iletim sistemi de çok geniştir.
■ TEİAŞ bilançosunda geçen 28 milyar TL varlık bedeli, ne denli doğru olduğu tartışmalı, gerçeği ifade etmeyen, muhtemelen hiçbir yeniden değerlendirme yapılmadan bilançoya konmuş bir rakamdır.
■ TEİAŞ’a ait tesislerin bugünkü tesis bedelinin bu rakamın onlarca katı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
■ TEİAŞ’ın özelleştirilmesi, kamu denetiminin elektrik sektörü üzerinden kalkması ve özel sektörün vazgeçilmez bir insan hakkı niteliğindeki elektrik hizmetinin kontrolüne tamamen sahip olması anlamına gelmektedir.
■ İnsanların elektrik kullanımından vazgeçmesi olasılığı olmadığından, kamusal denetimin tümüyle ortadan kalkması, elektrik kullanımı açısından yurttaşların bir avuç özel elektrik şirketine mahkûm edilmesi sonucunu doğuracaktır.
■ 51 yıl önce elektrik sisteminde çok sahipli yapının eşgüdüm eksikliklerinin tespiti ile kamu elinde tekleştirilen elektrik sektörü TEİAŞ’ın özelleştirilmesi ile 1970 yılı öncesi yapısının bile gerisine düşecektir.
Faturaya bir yük daha biner!
Raporun “TEİAŞ’ın işlevleri” başlıklı bölümü çok önemli. Neden mi? Çünkü...
Toplumun ortak gereksinimi olan elektrik enerjisinde kar amacı güdülmemeli, toplumsal fayda öncelik olmalıdır.
Örneğin... TEİAŞ, kar amacı gütmeden kamu hizmeti yürütüyor. Ve kamu hizmetine ait giderlerini karşılamak üzere, 15 adet tarife bölgesiyle EPDK tarafından onaylanmış düzenlemeye tabi tarifeleri aracılığı ile yurttaşların elektrik tüketim faturaları üzerinden gelir temin etmektedir. Söz konusu tarifelerin, özelleştirilmiş bir TEİAŞ’ın yıllık gelir-gider dengesinde kar amacına yönelik olarak hazırlanması, vatandaş faturalarına ilave yük demek. Yani... Şu anda geçim sıkıntısı çekmekte olan çok geniş kesimler için hayat daha da zor olacaktır.
Peki TEİAŞ neden stratejik kurum? Rapordan okuyalım:
“... Günümüz koşullarında kullanımı vazgeçilemez ihtiyaçlar arasında olan, mal ve hizmet üretiminde faaliyet gösteren birçok sektörde temel girdi olarak kullanılan elektrik enerjisinde arz güvenliğinin kurumsal teminatı ve ekonominin can damarıdır. Özelleştirilmesi halinde, yabancı sermaye şirketlerinin eline geçmesi muhtemeldir.
Bu durum elektrik enerjisinde her an için arz güvenliği tehdidini yaratacak, ekonomimiz açısından da ciddi bir risk oluşturacaktır.”
SONUÇ: Enerji Bakanı Fatih Dönmez dağıtım şirketleriyle değil, yurttaşla konuşun. Sonra da bu raporları inceleyin. Adresi veriyorum: Ihlamur Sokak/ Kızılay-Ankara/ TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Genel Merkezi.
