Canlılar üç amaçla hareket eder. Birincisi, beslenmek; ikincisi korunmak; üçüncüsü tenasül yani neslini sürdürmektir. Bu üç amaca İngilizcede “food, shelter and sex” denir. Hareket, esas olarak içteki veya nadiren rüzgar veya güneş gibi dıştaki enerji kaynağı kullanılarak sağlanır. İçteki enerji kaynağı kullanıldıkça tükenir. Canlının, hareket yeteneğini koruması yani ölmemesi için, tükettiği kadar enerji kaynağını gövdesinde tekrar depolaması gerekir. Yaban hayatını gösteren belgeselleri seyrettikçe, otçulların zamanlarının çoğunu (yediklerinin enerji muhtevası düşük olduğundan) beslenmek için harcadığını öğrendik. Etçil hayvanlar ise, bir oturuşta, bir haftalık enerji ihtiyacını karşılayacak kadar et yedikleri için avlanmadıkları zamanların çoğunu uyuyarak veya oynaşarak geçirmekteler. Çünkü uyumak, az enerji harcamaktır. İktisatta, enerjinin karşılığı paradır. Nasıl hayvanların ilk derdi beslenmekse, insanların da ilk önceliği para kazanmaktır. Para kazanmak için “katma değer” yaratmak gerekir. Katma değerin %85’i emekten oluşur. Bu da ot yiyerek beslenmek gibi uzun saatlerle çalışmayı gerektirir. Para kazanmanın (enerji depolama diye okuyun) hızlı ama riskli yolu ise yaratılmış katma değeri yaratanlardan ütmekle olur. Bunun en nahifi piyango bileti almak en tehlikelisi ise kumar oynamaktır.

DOĞALGAZ KALMADI KRİPTO PARA VERELİM

Doğru bilgi verdiği kabul edilen Financial Times (FT) gazetesinin yazdığına göre Türkiye’de yerleşik Türkler, 2020 yılında kabaca 2.5 milyar dolarlık “kripto para” işlemi yapmışken, bunu 2021’de yaklaşık 25 milyar dolara çıkarmış. “İşlem” alım-satım demektir. İşlem hacmi Türklerin sahip olduğu kripto para stokunu veya kripto paralara kümülatif olarak kaç milyar dolar yatırıldığını göstermez. Zaten geçen zamanda kripto paraların birim fiyatı misliyle artmıştır. Dolayısıyla 2.5 milyar dolardan 25 milyar dolara çıkan işlem hacmi artışı da reel bir büyüme değildir. Reel olmasa da uçuşan milyar dolar rakamlardan anlaşılıyor ki; bu “varlıksız varlıklara” Türkler çok dolar yatırmıştır. Hem de ne zaman? Rivayete göre kâfi dolar bulunmadığından, yaz aylarında bol doğalgaz ithal edip depolanamadığı için, kış bastırınca, sanayide enerji kısıtlaması uygulanmak zorunda kalınan bir yılda.

GEÇİNEMEDİĞİ İÇİN KRİPTO PARA ALMAK

Yüksek lisanslı, iyi bir işte çalışan ama orta sınıf yaşantısını sürdürmekte zorlandığı için çareyi kripto para almakta bulan (bundan da kârlı çıkan) Orhan adlı yurttaşımız, durumu FT’ye şöyle açıklamış: “Ülkemizde bu kadar çok ekonomik sorun olunca, insanlar para kazanmak için başka yollar arıyor”. Orhan kardeşimize göre, kripto para almak, “ek işte çalışmak” gibi ilave para kazanmanın “risksiz” bir başka yoluymuş. Yanlış cevap. Eğer Orhan, “kripto para” işine girseydi bu açıklaması daha doğru olurdu. Kripto para satın almak, çalışarak para kazanmak gibi yorucu ama emin bir yol değildir. Kripto para alarak para kaybetmek de muhtemeldir. Türkçe adı “saadet zinciri” olan, “önce girenlere sonradan girenlerin paralarının aktarıldığı oyunlar” insanlar zahmetsiz para kazanma arzusuyla yanıp tutuştukça hep olacaktır. Oyunun kuralı şudur: Kazanan kazancını afiyetle yer; kaybeden ne ağlar ne de devletten yardım bekler.

Son söz: Kumarda, kumarbazlar değil, kumarhaneciler kazanır.