Rusya’nın Ukrayna’ya askeri saldırısı 3 ayı geride bırakırken, G7 ülkeleri, Rusya’ya yaptırımların dozunu artırdı.

Batılı ülkelerin bu yaptırımlardan amacı, Rusya’yı Ukrayna ile savaşta ekonomik olarak güçsüz bırakmak, daha da ötesi son 15 yılın kazanımlarını eritmek...

Yaptırımların etkisine İran üzerinden bakalım.

★★★

Tahran’dan 1990’lı yılların başında annesi ve kız kardeşleriyle Türkiye’ye gelen ve halen İstanbul’da yaşamını sürdüren İranlı sosyolog ve yazar Shahzadeh N. İgual ile konuştum...

★★★

İgual’ı İran’ın Türkiye’deki “kültür elçisi” olarak anmam yanlış olmaz.

Türkiye’de yayımlanan “Tahran’ın Kırmızı Sirenleri”, “İsfahan’ın Gözyaşları” ve “Rolls Royce’u Taramışlar Baba” kitapları ile tanınıyor.

Yayına hazırladığı 4’üncü kitabı 2. Dünya Savaşı’nda önce Rusya’ya sürülen, ardından İran’a göç eden Polonyalı bir ailenin hikayesinden yola çıkıyor.

★★★

İgual’a ilk sorum Türkiye’ye ilişkin...

Türkiye’den son üç ayda en çok konut alan yabancılar arasında İranlılar ilk sırada: Neden?

İgual, “Ambargo nedeniyle İran’dan göçler artıyor. İran vatandaşları Türkiye’den mülk alıp,  vatandaşlık elde ediyor. Türk pasaportu ile Avrupa’ya, Kanada’ya göç ediliyorlar. Sosyologların yaptığı araştırmalara göre, İran’dan yurt dışına gidenlerin yüzde 79’u Türkiye’ye geliyor. Türkiye’yi köprü olarak kullanıyorlar. Bunların yüzde 65’i Türkiye’de kalmıyor, yüzde 40’ı da İran’a geri dönüyor” diyor.

★★★

Türkiye gayrimenkul yatırımı karşılığında vatandaşlık programını ilk olarak 2017 yılında hayata geçirdi.

Bir yıl sonra vatandaşlık için gerekli olan yatırım miktarı 1 milyon dolardan, 250 bin dolara düşürüldü.

TL’deki değer kaybıyla birlikte yabancılara satışlar hızla arttı.

2013 yılında toplam konut satışları içinde yüzde 1.1 olan yabancıların payı, 2022’nin ilk üç ayında yüzde 4.5’e yükseldi.

2022’nin ilk üç ayında gayrimenkul satın alan yabancılar arasında 2 bin 256 adetle İranlılar ilk sıraya oturdu.

Onu 1887 konutla Iraklılar ve 1535 konutla Ruslar izledi.

★★★

İran, 1979 İslam Devrimi’nden günümüze ABD ve Birleşmiş Milletler tarafından kimi zaman seyreltilerek de olsa ambargo uygulanan bir ülke.

İgual, “İran kendi kendine yetme yolunda önemli adımlar attı” diyor.

Yerli ilaç ve savunma sanayisinde gelişmelere dikkat çekiyor.

★★★

İran ikinci askeri uydusu Nur-2’yi, Mart 2022’de kendi üretimi uydu taşıyıcısı Kased füzesi ile uzaya fırlattı.

İran ilaç tüketiminin yüzde 97’sini yerli üretiminden sağlıyor.

İgual, Rusya’nın yıllık 4.5 milyar dolara ulaşan ilaç ithalatından İran’ın önemli oranda pay alma olasılığı üzerinde duruyor.

★★★

1994 yılında İran’da kurulan ve alanında MENA Bölgesi’nin (Orta Doğu ve Kuzey Afrika) en büyük biyoteknolojik ilaç fabrikası olarak anılan CinnaGen, Malezya ve Arjantin’den sonra Türkiye’ye de yatırım yapmıştı.

İran merkezli firma, 100 milyon dolar yatırımla Çerkezköy’de fabrika kurmuştu.

★★★

Şubat 2022’de Katar’da düzenlenen 6. “Gaz İhraç Eden Ülkeler Forumu-GECF”na katılmak üzere Doha’ya giden İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, bu ülke ile 14 ayrı ön anlaşma imzalamıştı.

İki ülke arasında deniz altından inşa edilmesi planlanan tünelden Avrupa’ya; hem ticari ürün, hem de doğalgaz akışının sağlanması hedefleniyor.

★★★

İran geçen yıl Pekin’in “Kuşak ve Yol” projesi kapsamında Çin’le 25 yıllık stratejik işbirliği anlaşması imzaladı.

★★★

Rusya ile İran her ne kadar doğalgaz pazarında rakip de olsalar; ortak kaderi (yaptırımlar bağlamında) paylaşıyorlar.

İgual, İran’ın Avrupa doğal gaz ve petrol pazarı için kuvvetli bir seçenek olduğuna işaret ediyor.

Avrupa, doğalgaz ithalatının yüzde 45’ini gerçekleştirdiği Rusya’ya bağımlılığını azaltma stratejisi çerçevesinde yeni tedarik pazarları aramakla kalmıyor; enerji kaynaklarını çeşitlendirmeyi de dikkate alıyor.

★★★

İran’a uygulanan ambargonun yakın gelecekte kısmen gevşetilme olasılığından söz eden İgual, İran ekonomisine ilişkin beslediği iyimser beklentilere Amerikalı gazeteci ve yazar Robert D. Kaplan ile Washington Yakın Doğu Politikası Enstitüsü Araştırma Direktörü ekonomist Patrick Lyell Clawson’un araştırmalarını kaynak gösteriyor.

★★★

Rusya ve İran ambargoyla/yaptırımlarla mücadele ederken; milli üretim kapasitesini arttırmaya, uluslararası ekonomik işbirlikleri geliştirmeye yöneliyor.

Aynı coğrafyanın göbeğindeki Türkiye’nin tek hamlesi yabancıya çil çil gayrimenkul satışı...

Gıda güvenliği, tedarik zincirinin iyileşmesi, enerji anlaşmaları falan bir şey duyuyor muyuz?