Ukrayna krizi, Batı ile Rusya’nın arasını açtı. ABD ile AB, Rusya’yı dize getirmek için iktisadi bir savaş başlattı. Bu savaşın en büyük silahı da “petrol fiyatlarını düşürmek” oldu. Günde 30 milyon varille, dünya petrol ihracatının üçte birini yapan ve ABD’nin sözünden çıkmayan Arap devletleri, arz fazlası varken üretimi kısmadı. Böylece petrolün varil fiyatı, (şimdilerde 60 dolara çıktıysa da) 110 dolardan 40 dolarlara indirildi. Petrol gelirlerine bağlı Rus ekonomisi zora girdi ve ruble dolar karşısında değerinin yüzde 50’sini kaybetti.

KRİZLER BULAŞICIDIR

Ruble yüzde 50 devalüe olunca, Rusya ile dış ticareti ruble ve ulusal parayla da yapan eski Sovyet ülkelerinin tüm hesapları şaştı. Daha da kötüsü, parasını devalüe etmeyen bu ülkelerin döviz rezervleri, Ruslar tarafından ucuza kullanılmaya başlandı. Bu gidişe dur demek için önce Kazakistan, sonra Türkmenistan, Kırgızistan şimdi de Azerbaycan ulusal parası Manat’ın değerini yüzde 33 düşürdü. Azerbaycan petrol zenginidir. Bu sayede “Cari Fazla” verir(di). Enflasyonu çok düşüktü. Buna rağmen o da devalüasyon yapma zorunda kaldı.

DEVALÜASYON AŞIRILAŞMADAN, KURLAR DURULMAZ

Azerbaycan Merkez Bankası, yaptığı açıklamanın gerekçesinde “devalüasyon, ekonominin rekabet gücünü artıracak, tek ürüne bağımlılık kalkacak ve çeşitlenme olacaktır” diyor. Süreç şöyle cereyan eder. İlk devalüasyonu artçı şoklar izler. Çünkü devalüasyon, döviz kaçışını, döviz kaçışı da ek devalüasyonu tetikler. Devalüasyon “over shooting” tabir edilen aşırı düzeye ulaşmadan gerilemez. Devalüasyon, enflasyonu yükseltir; reel gelirleri düşürür. Ücretler, enflasyona endekslenirse, “ücret-fiyat” kısır döngüsü oluşur. “Net” devalüasyon sıfıra iner. Yapılan iş boşa gider. Endekslenmezse, ekonomi önce duraklar, ama artan ihracatla birlikte bir süre sonra büyüme başlar. Esas fayda o zaman ortaya çıkar.

RUBLE VE TL İLE DIŞ TİCARET

Hatırlasınız; bir süre önce sıcak paranın yarattığı şımarıklıkla, Türkiye’de “Ruble ile ihracat-TL ile ithalat” fikri ortaya atıldı ve kısmen uygulandı. Ben, bu melez kambiyo rejimi çok tehlikelidir diye yazdım. Ancak “clearing” yoluyla ticaret dengesinde bakiye sıfır düzeyinde tutulursa çalışır dedim. Yazdıklarıma kimse burnunu bile silmedi. Günün sonunda “kurtar bizi devlet baba” diye ağlayanlar orta çıktı. Verilmiş sadakamız varmış, Ruslar buna pek yanaşmamışlardı.
Son söz: Dövizle dalga geçilmez