Ankara gazetecilik yıllarımda...
Seyfi Öztürk, İsmet Sezgin, Sadettin Bilgiç, Oğuz Aygün, Talat Asal gibi çok politikacı ile sık buluşup siyasal gelişmeler hakkında görüşlerini alırdım. Örneğin...
Her bakanlar kurulu açıklandığında “kim hangi sermaye grubunu temsil ediyor” öğrenirdim! Sonra, o bakanın açıklamalarını o gözle takip ederdim.
Milli sermaye grubunun temsilcisi bakanlar, zamanla yerlerini küresel finans şirketlerinin “temsilcilerine” bıraktı.
Bunu anımsamamın sebebi; ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek’in “döviz borçlarını yönetemiyoruz” sözlerine Erdoğan’ın sert çıkışı oldu: “Ülkenin bu psikolojik üstünlüğünü, uluslararası camiaya vermesi gereken arkadaşlar bu tür yanlışı yaparlarsa affedilir yanı olamaz.”
Erdoğan hep böyle diyor! Ama sanki Mehmet Şimşek’in dokunulmazlığı var; koltuğundan alınamıyor!
Bir dönem Mehmet Şimşek’in koltuğunda oturan eski bakan Ufuk Söylemez dün Aydınlık’ta, “Erdoğan’ın tepkisi geç değil mi” başlıklı yazısında geçmiş yazılarını anımsattı:
“Türk Hazinesi’nin başına bakan olarak getirilen Sayın Mehmet Şimşek’in aynı zamanda İngiliz vatandaşı olduğu ortaya çıktı. (...) Sayın Mehmet Şimşek Türkiye’de kritik ve sorumluluk gerektirecek hiçbir ekonomi üst düzey yöneticiliği tecrübesine sahip değildir. ABD elçiliğinde görev yapmış, daha sonra Merrill Lynch isimli uluslararası yatırım bankasında çalışmıştır. Bu nitelikleri, Türk Hazinesi’nin başına Bakan olarak getirilmesi için yeterli gören AKP iktidarı aynı zamanda İngiliz vatandaşı olan bir Bakanı herhalde Cumhuriyet tarihinde bir ilk olarak Bakanlık makamına oturttu.”
İlk uyarı
James Lewis Farley (1823 -1885)...
İngiliz bankacı, diplomat ve yazardı.
- Osmanlı Devleti’nin Kırım Savaşı’ndan sonra uzun yıllar resmi bankası ve hazinedarı olan- İngiliz sermayeli Bank-ı Osmani (Osmanlı Bankası) 1856 yılında kurulunca, Beyrut şubesi müdürü oldu. Dört yıl sonra İstanbul’a gelerek “devlet bankasının” merkezinde yer aldı.
J.L. Farley, 1862 yılında İstanbul’da bir kitap yazdı: The Resources of Turkey. (Türkiye’nin Tabii Kaynakları.)
Kitabında; Osmanlı’nın etnik haritasını çıkarıp, arazi bölümünü, tımar şekillerini-vergileri gözden geçirdi. Bu eser İngilizlerin Türklerin iktisadi anlayışını kavramaya çalışan ilk kitaptı. Keza...
“Turkey, its Rise, etc” (Türkiye’nin Doğuşu vs) kitabını yazıp -layihalarında en güvendiği ülkenin İngiltere olduğunu açıklayan- Sadrazam Fuat Paşa’ya ithaf etti.
İstanbul’da on yıl kalan Farley ülkesine döndükten sonra “Modern Turkey” adlı kitabını çıkardı. Ve...
Farley 1875’te “Türkiye’nin Mali ve Politik Olarak Düşüşü” konulu broşür çıkararak, -aynı Mehmet Şimşek gibi- tahvil sahiplerini yaklaşan tehlikeler konusunda uyardı! 173 yıl sonra ne tesadüf!
Marks’ın şu sözü çok bilinir:
“(Filozof) Hegel şöyle gözlemde bulunur: Bütün tarihsel büyük olaylar ve kişiler, hemen hemen iki kez yinelenir. Hegel eklemeyi unutmuş; ilkinde trajedi, ikincisinde komedi olarak!”
Ulusal onurumuz Mehmet Akif benzer düşüncesini şöyle ifade etti:
“Tarihten ders alınsaydı tekerrür eder miydi?”
Devlet bankası-hazinesi yöneticisi Farley’den ders aldık mı?
Durun “film” bitmedi...
Muhalif oldu
J.Lewis Farley, her fırsatta Osmanlı Devleti’nin ekonomik canlanmasından yana olduğunu açıkladı. Bu amaçla kitaplar yazdığını söyledi.
Ya sonra?
Farley, Osmanlı’nın “çözüm sürecini” başlatmasını istedi. Özellikle Hıristiyan nüfusu için idari özerklik istedi! Osmanlı yanaşmayınca muhalif oldu! “Osmanlı Bulgarları kesiyor” yalanı Avrupa’da hayli ses getirdi. Bulgaristan’ın 1878’de özerk olmasını sağlayan isimlerden biri oldu.
Bir yıl sonra yeni seçilen hükümdar Prens Alexander’ı ziyaret için Sofya’ya gitti. Kamu dairelerinin oluşturulmasında görev yaptı. Ardından...
Farley, “Mısır, Kıbrıs ve Asya Türkiye” başlıklı çalışmasını yazdı. Buraları parçalamaya ömrü yetmedi...
Farleyler bizim tarihimizde hiç bilinmez, çünkü öğretilmez.
Bu sebeple olaylar tekerrür eder durur. Örneğin...
Oxford Exeter mezunu Papaz Henry F. Tozer aynı dönemde/ 1869 yılında Osmanlı arazileri üzerinde araştırmalar yapıp “Researches in the Highlands of Turkey” (Türkiye Yaylalarında Araştırma) kitabını yazdı!
Bir dönem sadece gezginlerin gözlemlerine dayanan Osmanlı’yla ilgi İngilizce kitaplar, -19’uncu yüzyılın ikinci yarısından sonra yerini- Osmanlı’nın maliye, vergi, dinsel kurumlar, kanunnameler, eğitim sistemi, gayrimüslimlerin hakları-hukukları vs içeren İngiliz kitaplarına bıraktı. Çünkü:
1838’deki ticaret anlaşmasıyla ekonomik sömürü başladı.
1839’daki Tanzimat ve 1856’daki Islahat Fermanı’yla buna uygun bürokrasi-kabine oluşturuldu.
Sonra sıra “özerklik” gibi idari taksimlere geldi. Sonrasını biliyorsunuz.
Peki...
Dün benzerini AKP döneminde yaşamamız tekerrür mü?
Asıl kandıranların kim olduğunun hâlâ farkında olmamaları -Marks’ın ifadesiyle- komik değil mi?
