Önceki gün...

Sultan Reşat’ın torunu Rukiye Bala Hodo’nun teatral evinde mini Noel konseri dinledik.

180 yıl önce...

Charles Dickens, yayınladığı “Bir Noel Şarkısı” (A Christmas Carol) adlı romanıyla Batı kültüründe Noel’in; misafirlik, mevsimlik yiyecekler yeme, hediye verme, hayırseverlik, şarkı-dans, ağaç süsleme, kart atma gibi birçok yönünü etkiledi...

Günümüzdeki Noel Baba imajını Amerikalı  karikatürist Thomas Nast doğurdu; 1963’te Harper’s Weekly dergisindeki çizimiyle dünyaca tanındı...

Noel Baba’nın gerçek kimliği tartışmalıdır. Gerçek adı Aziz Nikola olup Antalya yakınındaki Demre’de yaşadığı iddia ediliyor. Aslında her kültürde “Noel Baba” var. Mesela:

★★★

Hacı Bektaş Veli’nin Velâyetnamesi’nde geçen hikâyeye göre...

-“Sarı Saltuk, Ulu Abdal ve Küçük Abdal ile Karadeniz’den Romanya kıyılarına oradan da Kalikarya adlı kaleye çıkarlar. Kaleyi zalim Voyvodanın esaretinden kurtarırlar. Kale aranırken, karanlık ve rutubetli mahzenlerden yüzlerce çocuk çıkarılır. Bu çocuklar, ailelerinden fidye alınmak için çalınmış zengin çocuklardır...”

Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi öğretim üyesi Prof. Dr. Belkıs Temren, Noel Baba ile Sarı Saltuk arasındaki benzerlikleri yazdı:

-“Bektaşi geleneğinde Noel Baba’nın gerçek kimliği Sarı Saltuk’tur. Giysisiyle, ‘Hü-hü-hü’ şeklindeki üçlü niyazlamasıyla, çam ağaçlarındaki mumlarıyla, kızaklarıyla Türk gelenekleriyle süslenmiş derin anlatıma sahiptir...”

★★★

Gecenin kısalıp gündüzün uzamaya başlaması insanlık tarihinde aralık ayının son günlerinin bayram olarak kutlanmasına vesile oldu. Mesela:

Türklerin yeniden doğuş bayramı, Nardugan idi. Nar güneş, dugan ise doğan anlamına gelirdi. Hayat ağacı olan Akçam altında şarkılar söyleyip kutlama yaparlardı. Akçam’ın dallarına Tanrı’ya dilekler asılır, altına da hediyeler konulurdu...

Öyle ya:

Noel, ilk Hıristiyan yazarlar İzmirli Irenaeus (d.130- ö.202) ve Kartacalı Tertullian (160-225) tarafından yazılan Hıristiyan festival listesinde yok! Hatta İskenderiyeli Origen (184- 253) ve Berberi Arnobius (?-330), çok tanrılı paganları “doğum günlerini” kutladıkları için suçladı. Arnobius, bu kutlamaların çok tanrılı Romalıların bayramı olduğunu yazdı.

Hıristiyanlıktan önce sadece Romalılar değil; Paganlar, Vikingler’de de 24’ü 25 Aralık’a bağlayan gece kış gündönümü olarak kutlanırdı.

Sebebi aynıydı, baharla doğanın verimli hale gelmesi...

Ki: O gün sadece Hz. İsa doğmuş değildi:

-Bakire İsis, Mısır güneş tanrısı Horus’u...

-Bakire Nana, Frigya tanrısı Attis’i...

-Bakire Devaki, Hint tanrısı Krişna’yı...

-Bakire Semere, Yunan tanrısı Dionysos’u 25 Aralık’ta doğurdu! Hepsinin havarileri vardı, hepsi öldürüldü ve sonra dirildi. Vs.

★★★

Roma İmparatoru Birinci Konstantin’in Hıristiyanlığı seçip Doğu Katolik Kilisesini kurmasıyla, Hz. İsa’nın 25 Aralık’ta doğumu kutlanmaya başlandı!

İlk Hıristiyanlar, Hz. İsa’nın doğumunu 14 Nisan’a denk kabul edilen tarihte kutlarlardı: Fısıh Bayramı...

Zamanla Hıristiyanlıkta “takvim hesaplamaları” farklı kutlama zamanları ortaya çıkardı:

-Gregoryen takvimi kullanan Hıristiyanlar Noel’i 25 Aralık’ta kutluyor.

-Jülyen takvimini kullanan Hıristiyanlar Noel’i 7 Ocak’ta kutluyor.

-Ermeni Apostolik Kilisesi ve Kudüs’teki Ermeni Patrikhanesi Hz. İsa’nın doğumunu değil, vaftizi bayram olarak Noel’i 6 Ocak’ta kutluyor.

-İngiliz Püritenler veya İskoç Presbiteryenler’de Noel kutlamaları uzun dönem yasaktı. ACLJ gibi radikal sağcılar ABD’de Noel kutlamalarını protesto ediyor. Vs. Vs.

Hangi niyetle, hangi zaman diliminde kutlanırsa kutlansın, bayramı olanlara kutlu olsun!