TBMM 23 Nisan 1920’de Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri’nce işgaline direnmek amacıyla kuruldu. “Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir” ilkesi varoluşunun temel dayanağını oluşturdu. Anayasa dahil yasalarda değişiklik yapmak ve kanun çıkarma yetkisi ile Türk demokrasi tarihinde etkin bir yere kavuştu.

’MECLİS-İ UMUMİ’

Türk siyasi tarihinde ilk parlamento Osmanlı döneminde Dolmabahçe Sarayı’nda yapılan törenle 19 Mart 1877’de açıldı ve Meclis-i Umumi adını aldı. Meclis-i Ayan ve Meclis-i Mebusan olmak üzere iki kısımdan oluştu. 93 Harbi nedeniyle dağıldı. 1908’de ise ilk seçim yapıldı. 17 Aralık 1908’de yeniden açılan Meclis, İstanbul’un İşgali’ne kadar açık kaldı. Osmanlı’nın I. Dünya Savaşı’ndan yenilgiyle çıkmasının ardından Mondros Ateşkes Anlaşması sonrasında İstanbul’un işgali nedeniyle 11 Nisan 1920’de kapandı.

İLK MECLİS 4.5 YIL BOYUNCA BU BİNADA TOPLANDI
Ankara Ulus’taki I. Türkiye Büyük Millet Meclisi binası iki katlıydı. 23 Nisan 1920 ile 15 Ekim 1924 tarihleri arasında meclise ev sahipliği yaptı. Şimdi müze oldu.


AMASYA GENELGESİ

Bugünkü TBMM’nin temel taşları ise Atatürk’ün 1919’da Samsun’a çıkarak Millî Mücadele’yi başlatması ile döşendi. Yunan kuvvetlerinin İzmir’i işgal etmeleri karşısında İstanbul Hükümeti’nin seyirci kalması bardağı taşırdı. Mustafa Kemal, İstanbul’a geldi ve işgal donanmasını görünce meşhur “Geldikleri gibi giderler” sözünü söyledi. Daha sonra Anadolu’ya geçti, tüm yurtta Milli Direniş örgütlerini kurdu. ‘’Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir’’ diyerek Amasya Genelgesi’ni yayınladı. Milli Mücadele Sivas ve Erzurum kongreleri ile devam etti. 7 Ekim 1919’da Meclis-i Mebusan için milletvekili seçimi yapılacağı yurdun her yanında ilan edildi.

KALPAKLI, SARIKLI

İlk Meclis 23 Nisan 1920’de Ankara’da toplandı, 1 Nisan 1923’e kadar görev yaptı. Başkanlık görevine Atatürk seçildi. Osmanlı Devleti’ne son verdi. Cumhuriyet ilan edildi. İstiklâl Mahkemeleri kuruldu, isyanlar bastırıldı. 1921 Anayasası ve İstiklâl Marşı kabul edildi. Saltanat kaldırıldı. İlk Meclis’teki 436 vekilden 288’i üniversite, 94’ü orta öğrenim mezunu, 162’si serbest meslek, 133’ü memur, 54’ü asker, 32’si din adamı, 30’u aşiret reisiydi. 162’si birden fazla yabancı dil biliyordu. İlk Meclis ‘’Kalpaklılar, Fesliler ve Sarıklılar’’ olarak 3 gruba ayrılmıştı. Kalpaklılar yeni devleti, fesliler Osmanlı’yı, sarıklılar ise şeriatı savunuyordu.

28 AYRI DÖNEM

Birinci Meclis’ten bugüne kadar TBMM 28 ayrı dönem ile yasama görevi yaptı. 27 Mayıs 1960 ve 12 Eylül 1980 darbeleri ile faaliyeti kesintiye uğradı ve Meclis kapatıldı. 1960 darbesi sonrası Başbakan Menderes ve Cumhurbaşkanı Bayar tutuklandı. Menderes ile bakanları Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan idam edildi. 12 Eylül’de ise hükümet feshedildi, dönemin siyasi liderleri Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan ve Alpaslan Türkeş zorunlu ikamete tabi tutuldu. İlk ve tek kadın Başbakan Tansu Çiller oldu.

ANITSAL BİNA CUMHURİYETİN GÜCÜNÜ SİMGELİYOR
Meclis’e halen ev sahipliği yapan ‘anıtsal bina’ 1961’de tamamlandı. 1996’da içi yeniden düzenlendi. Beş katlı yapı Türkiye Cumhuriyeti’nin gücünü simgeliyor...


CİNAYET İŞLENDİ

29 Mart 1989’da Siirt Milletvekili Zeki Çeliker ile ANAP Siirt Milletvekili İdris Arıkan kavga etti ve kavgayı önlemek isteyen MDP Siirt Milletvekili Abdürrezzak Ceylan, Arıkan’ın silahından çıkan kurşunla hayatını kaybetti. 9 Şubat 1925’te ise Ardahan Milletvekili Halit Karsıalan, Meclis koridorunda vurularak öldürüldü. Afyon Milletvekili Ali Çetinkaya suçlandı ama meşru müdafaa denilerek işlem yapılmadı. DYP’li Fevzi Şıhanlıoğlu ise 30 Ocak 2001’de Genel Kurulda çıkan bir kavga kalp krizi geçirerek hayatını kaybetti.