ÜLKE RİSKİ NEDİR?
Ülke riski; ekonomik, sosyal ve siyasi koşulları etkileyen olaylar veya belirsizlikler nedeniyle yabancı bir ülkedeki borçluların (merkezi yönetim, kurumsal veya diğer) yurtdışı yükümlülüklerini ifa edememeleri veya bundan kaçınmaları sonucunda portföyünde mezkûr ülkedeki borçluların doğrudan ve/veya dolaylı riskini taşıyan herhangi bir bankanın maruz kaldığı zarar olasılığını ifade etmektedir.
Ülke riskini etkileyen faktörleri 3 ana başlıkta toplamak mümkündür. Bunlar;
makroekonomik faktörler.
2-sosyal,siyasi ve hukuki ortam.
3-bankalara özgü faktörler.
Bu 3 faktörden 1. ve 3. sıradakilerin ayrıntılarına girmeden sosyal, siyasi ve hukuki faktör denildiğinde neler kastedildiğini aşağıda kısaca özetleyelim ki; Türkiye’nin bugünkü durumunu daha iyi anlayabilelim.
1-Ülkenin doğal ve beşeri kaynak potansiyeli.
2-Hükümetin bütçe sorunları ya da ekonomik sorunları anlama, tanıma ve uygun düzeltici aksiyon alma kapasitesi.
3-Siyasi veya bölgesel ayrımcılıkların veya silahlı çatışmaların hükümeti olumsuz etkileme potansiyeli.
4-Hükümetin uyguladığı fiyat, faiz oranı veya döviz kontrollerine ilişkin seyir.
5-Ülke hukuk sisteminin yabancı kredi sağlayıcıları ve yatırımcıların çıkarlarını koruyabilme kapasitesi.
6-Ülkede uygulanan muhasebe standartları ve finansal bilgilerin güvenilirliği ve şeffaflığı.
7-Ülkedeki hukuk sistemi ve hükümet politikalarının, elektronik işlemlerde tarafları koruyabilme kapasitesi ve teknolojinin gelişmesini ve kullanımını teşvik etme düzeyi. 8-Hükümet politikalarının bankaların ülke risklerini etkin şekilde yönetmesini destekleme ve teşvik etme düzeyi.
9-Ülkenin uluslararası hukuk ve ticaret standartlarına bağlılık düzeyi.
10-Ülkede uygulanan muhasebe standartları ve finansal bilgilerin güvenilirliği, şeffaflığı ve anlaşılabilirliği.
Yukarıdaki tanım ve bilgileri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu’nun 31 Mart 2016 tarihinde yayımladığı “Ülke Riskinin Yönetimine İlişkin Rehber”den aynen aldım.
RİSK SIRALAMASINDA DURUMUMUZ NEDİR?
Ülke riski değerlerine ulaşmak için Business Environment Risk Information (BERI) İndeksine bakmak gerekmektedir. BERI Indeksi dünyadaki 100 ülkeyi sıralamaya tabi tutmuştur. Bu listelerde İsveç ve Singapur 8.56 puanla en yatırım dostu ülke seçilmişlerdir. Türkiye’nin 2009-2013 döneminde 100 ülke arasında 6.05 puanla 48., 2014-2018 arasında da 6.55 puanla 44. sırada olacağı tahmin edilmektedir. Görüldüğü üzere ülke risk puanımız oldukça yüksektir. O yüzden son dönemlerde doğrudan yabancı sermaye yatırımlarında dramatik azalışlar söz konusudur.
Neden Roller Coaster’a benzetiliyoruz?
Türkiye’de de faaliyette bulunan Euler Hermes’in “Turkey Country Risk: Risk Analyses by EH Economic Research” raporunda;
Türkiye’nin güçlü yanları:
- Jeostratejik konumu sayesinde tarih boyunca, her zaman ihtiyacı olduğunda iyi yardım almış.
-Kamu maliyesinde başarılı.
- Yeterli bir iş çevresine sahip.
- Avrupa ve Asya arasında. potansiyel iyi bir bölgesel ağ.
Türkiye’nin zayıf yanları:
- Jeopolitik risk teşkil ediyor.
- Döviz kuru içeriden ve dışarıdan ani darbelere karşı çok savunmasız ve değişken.
- Uygulanan ekonomik politikanın sorunlara cevap verebilmesi zor.
- Kalıcı olarak büyük cari açıklara sahip.
- Zayıf bankalar ve şirketler hep yeniden finanse ediliyor ve dış borca sebep oluyor.
- Ülkedeki aşırı muhafazakârlar ve laik devlet adamları arasındaki uçurum, ekonomide de bölünmeye sebep oluyor.
- Döviz kurunun ve enflasyonun baskıları ülke üstünde çok büyük.
- Türkiye Merkez Bankası’nın politikaları etkili çözüm üretemiyor.
Türkiye ile ilgili, özellikle mali değerlendirmeleri yabancıların yaptığı çalışmalardan takip etmenin daha faydalı olduğunu düşünenlerdenim. Çünkü bu raporlar çoğunlukla objektif değerlendirmeleri içermektedir. Yukarıdaki çalışmada ortaya konulan sonuçlar ekonomiyle ilgili çalışmalarda bulunan herkesin üzerinde mutabık kalacağı değerlendirmelerdir.
Yabancıların Türkiye’nin ülke riskini Roller Coaster’a benzetmelerini tebessümle karşılayalım yoksa freni patlamış kamyona da benzetebilirlerdi.
