Öğretmen Mustafa Solak, eğitim sistemindeki aksaklıkları, müfredatta yapılan değişikliklerle Atatürk’ün nasıl ders kitaplarından çıkarıldığını yıllardır anlatır, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın fetvalarını yakından izler, bunları zaman zaman bize gönderir.

İstanbul Kitap Fuarı’nda Mustafa Solak’la karşılaştık. Kaynak Yayınları’ndan çıkan “Diyanet’in Fetvaları- Atatürk’ten Bugüne Diyanet” kitabını verdi. İsmailağa cemaatine bağlı Hiranur Vakfı’nın kurucusunun, 6 yaşındaki kızını, 29 yaşındaki müridiyle imam nikahı ile evlendirmesi gündemde. Bu konuda değişik açıklamalar yapıldı. Solak da, fetvalar, ders kitaplarına girenler hakkında ilginç bilgileri derlemiş.

DEĞİŞTİRİLEN YAŞ

Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından daha önce yayımlanan “Dini Terimler Sözlüğü”nde, bulûğ yaşının alt sınırını kızlarda 9, erkeklerde 12 olarak belirtilmiş ve konu şöyle açıklanmıştı: “Bu yaşa ulaştıktan sonra erkeğin ihtilam olması (Rüyada cinsel tatmine ulaşması) ve baba olabilme devresine girmesi; kızın da adet görmesi, gebe kalabilme çağına ulaşması fiilî olarak akıl baliğ olmalarıdır. Ancak erkek ve kızlar 15 yaşlarına ulaştıklarında, kendilerinde bu erginlik alametleri görülmese de baliğ olduklarına hükmedilir. Buluğ, kişinin dinen mükellef sayılıp, yetişkin insan statüsünü kazandığı dönemdir.”

Bu ifadenin kamuoyunda tepki görmesi üzerine Diyanet, bunu siteden kaldırdı ve şu açıklamayı yaptı: “Bazı basın yayın organlarında yer alan, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kız çocuklarının erken yaşta evlenebilecekleri yönünde açıklamada bulunduğuna dair haberler asılsız olup, kesinlikle gerçeği yansıtmamaktadır. Dini Terimler Sözlüğü adlı yayınımızdaki tanım ve maddelerin çarpıtılmasıyla böyle bir iddia üretmek iyi niyetle izah edilemez.

Kız çocuklarını anne olma ve aile kurma sorumluluğuna sahip olmadan, psikolojik ve biyolojik olgunluğa erişmeden evlendirmek, nikahta rıza ve irade hürriyetini şart koşan İslam dini ile bağdaşmaz. Nitekim Başkanlığımız, tarihi boyunca erken yaşta evliliklere asla onay vermemiştir, vermeyecektir. Kurumumuz tarafından gerçekleştirilen Din Şuraları ve İl Müftüleri Seminerleri gibi üst düzey toplantıların ‘Sonuç Bildirgeleri’nde, kız çocuklarını erken yaşta evlendirmenin asla dini referanslarla desteklenemeyeceği defalarca kayda geçirilmiştir. Din İşleri Yüksek Kurulumuzun görüşü de bu yöndedir.”

HANGİ HALDE 15 YAŞ

Mustafa Solak, Diyanet Dini Terimler Sözlüğü’ndeki ifadeyi kaldırsa da “15 yaşına kadar ergenliğe ulaşmamış bir kız, 15 yaşını bitirdiği tarihten itibaren hükmen ergen ve mükellef sayılır” diyerek aslında geri adım atmamış olduğunu öne sürüyor. Solak, kitabında şunları yazıyor: “Medeni Yasamızın 124. maddesinde belirtildiği üzere ‘Erkek veya kadın 17 yaşını doldurmadıkça evlenemez.’ Ancak, hâkim ‘Olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple 16 yaşını doldurmuş olan’ erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Diyanet ise ergenlik yaşına dair açıklaması ile 15 yaşından küçüklerin de evlenebileceğini ima yoluyla açıklamış oluyor.”

SIKINTILI FETVALAR

Diyanet İşleri Başkanlığı adına, 6 yaşındaki kızın evlendirilmesiyle ilgili çok net bir açıklama yapıldı. Ancak, “Kız çocuklarının, kadının korunmasına” yönelik sitesinde yer alan “Sıkıntılı” olarak nitelendirilen fetvaların bulunduğunu da hatırlatalım. İşte onlardan bazıları:

- Kızlar 15 yaşından önce de evlenebilir.

- Nişanlılar flört edemezler, el ele tutuşamazlar.

- Kocaya 4’e kadar çok eşli olma hakkı.

- Nikâhta iki kadının şahitliği bir erkeğin şahitliğine denk.

- Mirastan kız çocuklara, erkeğin yarısı kadar pay.

- Boşama yetkisi kocaya verilmiştir, koca yetkisini başkasına devredebilir.

- Koca, “Boşadım” diyerek karısını boşayabilir, mahkemeye gitmek gerekmiyor.

- “Şart olsun ki” yemini yerine getirmeyen, eşinden boşanmış sayılabilecek.

- Koca, karısını şarta veya süreye bağlayarak da boşayabilir.

- Koca, boşama niyeti olmasa da tehdit için “Boşadım” derse karısını boşamış sayılır.

- Eşi kaybolan kişinin başkasıyla evlenebilmesi için gerekli süre mezhebe göre 120 yıla çıkıyor.

- Zifaf gerçekleşmeden yapılan boşama geçerlidir.

- Çocuk olmaması boşanma sebebi sayılıyor.

- Dinden çıkmak evliliği sona erdirir.

DERS KİTAPLARINDA DA VAR

Kız çocuklarının, kadının onuruna, özgürlüğüne aykırı benzer hükümler ders kitaplarında da var. Ancak, bunlardan aydınların, sendikaların, dernek ve kitle örgütlerinin pek çoğunun haberi bile yok. Bu bilgiler kendilerine sunulduğunda da gündem değilse ve dolayısıyla kendilerini öne çıkarmıyorsa pek dikkate almıyorlar.

Diyanet’in buluğa ilişkin ifadesi veya tarikat liderinin 6 yaşındaki kızın evlendirilmesi kamuoyunun gündemi haline gelince bazı şeyler hatırlandı. Kahrediyorlar, lanetliyorlar ama fetvalara ve ders kitaplarına karşı etkili mücadele için araştırmıyorlar, bilgi toplamıyorlar, bilgiyi sunanları önemsemiyorlar. Medyanın gündeminden düştükten sonra da konuyu hukuksal ve toplumsal mücadele haline getiren de çok nadir oluyor. Bu mücadeleyi kendi çapında sürdüren Mustafa Solak, “Sabırla ve bilgiyle, dolayısıyla samimi mücadele edeceklere ihtiyaç var” görüşünde.

Bir öğretmen, böyle bir ortamda mücadeleyi sürdürüyor. Araştırıyor, yazıyor. Daha ne yapmasını istersiniz?