Sağlıktan eğitime; ulaşımdan elektriğe özelleştirmenin kamuya maliyetini tek tek çıkarmak gerek...
Eski CHP Trabzon Milletvekili Av. Haluk Pekşen’in ifade ettiği rakamlar; bugünkü düzende elektrik faturalarının neden aşağıya inemeyeceğini net olarak ortaya koyuyor:
“Elektrik dağıtım şirketlerinin 38 milyar doları banka kredisi olmak üzere leasing de dahil 52 milyar dolar borç yükü var.”
Ekonomik olgulardan ilerleyelim; liyakatsizlik, kayırmacılık, plansızlık olaylarına girmiyorum.
Fahiş zamlara mahkumiyetin ikinci en büyük etkeni bankalardan alınan kredilerle ihtiyacın üzerinde ve atıl kapasite yaratan enerji santralı yatırımları...
Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Olgun Sakarya, “Türkiye’nin elektrik santrallerinde kurulu gücü 100 bin mgw. 4 Ağustos sıcağında elektrik tüketimi 56 bin mgw’a çıkmıştı. Ortalama günlük tüketim 45-47 bin mgw seviyesinde... Güneş, rüzgar, hidrolik santrallarının iklime bağlı üretim kapasitelerindeki değişkenliği dikkate alınarak, yüzde 20 yedek tutulabilir. Sonuç; 25 milyar dolarlık yatırım ülke gerçekleriyle örtüşmüyor” diyor.
Yenilenebilir Enerji Destekleme Mekanizması (YEKDEM) içinde Hazine garantili elektrik alımları için verilen desteğin 2014-2021 döneminde 203 milyar TL’ye ulaştığını ifade eden Sakarya, 1 Temmuz 2021 tarihine kadar yapılan bu santrallere verilen Hazine alım garantilerinin dolar bazında olduğuna da dikkat çekiyor.
Sakarya, 2005-2013 yılları arasında tamamlanan TEDAŞ özelleştirmesinin sonuçlarını paylaşıyor.
Enerji sektöründe payı yüzde 16’ya düşen kamunun sektörde belirleyici olmaktan uzaklaştığına işaret ediyor.
Kamunun fiyat oluşumuna doğrudan müdahalesi “kayıp, kaçakların” tüketiciye maliyetini sübvanse etmekle sınırlı.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Kararı ile 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren, Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) tarafından dağıtım şirketlerine uygulanan elektrik enerji toptan satış bedeli, teknik ve teknik olmayan kayıp enerji satışları ile görevli tedarik şirketlerine yapılan satışlarda kilovatsaat (kWh)başına 31.86 kuruşa yükseldi.
Genel aydınlatma kapsamında (sokak aydınlatması gibi) yapılan satışlarda ise kWh başına 1 lira 35 kuruş olması kararlaştırılmıştı.
Elektriğin kWh’sinin sanayide 1.75. TL, işyerinde 2.74 TL ve 210 kWh altı konutlarda 1.37 TL, 210 kWh üstü konutlarda 2 TL olmasının nedeni, elektrik tedarikinin büyük bölümünün Elektrik Piyasası İşletmeleri A.Ş. (EPİAŞ) tarafından sağlanmasıyla ilgili.
EPİAŞ hisselerinin yüzde 30’u Borsa İstanbul (BIST), yüzde 30’u Türkiye Elektrik İletim A.Ş’ye (TEİAŞ) geri kalan hisseler de 100 kadar özel sektör firmasına ait.
EPİAŞ serbest piyasada oluşan takas ve dengeleme fiyatına göre elektrik satışı yapıyor.. Bu da ortalama 1.5 TL kWh düzeyinde gerçekleşiyor.
Vatandaş fişi çekti
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’in, 21 elektrik dağıtım bölgesi yönetici ve patronları ile yaptığı “Elektrik Zirvesi”nden vatandaşın yararına ne çıktı? HİÇ!..
Dönmez’in ifadesi şu: “Elektrik ve doğalgazda vatandaşa desteğimiz sürüyor. Dünyada hızla artan enerji fiyatlarına karşı tedbir aldık.”
Uyarılarını yapmışlar!..
Toplantı odasındaki elektrik kesintisinin neden olduğu ara dahil “zirve” toplam 2 saatte bitmiş.
Zirvenin yarısında yöneticiler salondan çıkmış, patronlar ile Dönmez başbaşa kalmış.
Her bir temsilciye 5-6 dakikadan fazla zaman kalmamış gibi...
Sanki toplantı “Sayın Cumhurbaşkanı’nın talimatıyla” diye başlayan mutat cümle kalıplarından birini kullanmak için organize edilmiş.
Ortalık yangın yeri; Türkiye Barolar Birliği (TBB) ve TMMOB Elektrik Mühendisler Odası, elektrik faturalarına yapılan zamların geri alınması için yargı yoluna gidiyor.
“Elektrik faturamı ödemeyeceğim” diye hem yüzde 18 KDV’nin yüzde 1’e çekilmesi, hem de yapılan zamların geri alınması talebini dile getiren CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu yalnız değil.
Dönmez’in toplantı sonrası açıklamalarından elektrik dağıtım şirketlerinin 2022 yılı için cari fiyatlarla öngörülen 75 milyar TL’lik yatırım programının da konuşulduğunu öğreniyoruz.
EPDK elektrik tedarik şirketlerinin 2021-2025 yılları arasında uygulanacak net kâr marj oranını yüzde 2.38 olarak onaylamıştı.
Ne var ki kârlıkları bununla sınırlı kalmıyor. Elektrik dağıtım firmalarının önemli bir bölümü kurdukları alt firmalarla şebeke bakım, onarım ve yapım yatırımları ihalelerini de alıyorlar...
Böylece dağıtım bedelinin içine giren “yatırım taahhütlerinden”; karlarını katlıyorlar.
Elektrik dağıtım firmaları TEDAŞ’ın kiracıları konumunda. O nedenle taşınmazlara yapılan her türlü yatırımın parası TEDAŞ’tan çıkıyor.
Şirketler Paris, ülke Surinam
16-18 Mart 2022 tarihleri arasında düzenlenecek Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı (ICCI) duyurusunu okuyorum:
“Son 15 yılda özelleştirme ihaleleri dahil 95 milyar dolar yatırım yapılarak büyüme sürecinin ilk etabını büyük oranda tamamlayan enerji piyasamız, artık gelişme ve olgunlaşma sürecine girdi. Türkiye enerji piyasası, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü OECD’nin en büyük onuncu enerji piyasası konumuna geldi. Büyüklük bakımından elektrik piyasası dördüncü, doğal gaz piyasası da üçüncü sıraya yükseldi. Elektrik piyasası, her yıl yaklaşık 25 milyar dolar cirosu ile GSMH’ya 36 milyar dolar civarında katkı sağlayarak, Türkiye’nin en büyük değer zincirlerinden birini oluşturdu.”
Türkiye’nin kalkınma kriterleri içinde küresel sıralarda belki de tek ön sıralarda yer aldığı enerji sektörü. Büyüyor!
Dolar kurunun geldiği 13.5 TL’lik seviye dikkate alındığında enerjiyi tüketen vatandaşın kişi başına geliri Surinam (OECD 2020 verisi: 8 bin 802 dolar) seviyesinde olurken,
Türkiye yüzde 55.6’ya ulaşan gıda enflasyonu ile Ocak 2022 itibarıyla dünya lideri, hemen ardından yüzde 17.2 ile Kolombiya geliyor.
Enerji sektöründe kamu iktisadi teşekkülü TEDAŞ’ın son açıklanan 2020 zararı 357 TL.
BOTAŞ geçen yıl 91 milyar TL zarar etmişti; son rakamın 138 milyar TL’ye ulaştığını ifade eden uzman görüşlerine daha önceki yazılarımda yer verdim.
Türkiye Varlık Fonu’na (TVF) alınan boru hatları ile petrol ve doğalgaz taşıma şirketi BOTAŞ’ın vergi borcu silindi, son bir yılda 5.6 milyar lira olan sermayesi 35.3 milyar liraya yükseldi, Hazine’den 51 milyar dolar para aktarıldı...
