Geçtiğimiz gün Mısır Merkez Bankası gündem dışı bir toplantı düzenleyerek politika faizinde 600 baz puan artışa gitti. Alınan karara göre gecelik mevduat faiz oranı yüzde 21,25'ten yüzde 27,25'e çıkarıldı.
Bu örneği neden verdim derseniz, 5 Mart Salı günü Türkiye’de serbest piyasa ve bankalar arasındaki kur makası bir ara %5’e kadar çıktı. Günlerdir dövizde izlediğimiz yukarı trendin hızlandığını gördük.
Gerekçe ise basit. Geçtiğimiz hafta beklentilerin üzerinde bir enflasyon rakamı geldi. Bu durum haliyle Mayıs sonrası beklenen enflasyon düşüşünü ve buna bağlı faiz indirimlerini fiyatlayan senaryoyu geçersiz kılmaya başladı.
Hal böyle olunca da yükselen enflasyon liranın değerinin düşmesi gerektiğini işaret etti. Buradan da yabancı sermaye girişlerinin öteleneceği sonucu oluştu.
Yabancılar ancak enflasyonun kontrol altına alındığı, böylece kurda istikrarın olduğu bir yere gelerek tahvil veya hisse alır. Kur yükselirse, yani yabancıların Türkiye’ye giriş yaparken dolarlarını bozdurduğu seviye aşılırsa piyasadan çıkmaya karar verdiklerinde zarar ederler. Geçmişte bunu yaşadılar.
Bu nedenle enflasyonda ve kurda istikrar yabancılar için ana koşuldur.
***
An itibari ile piyasaya giren para daha çok borsa şirketlerine ticaret maksadı ile giriyor. Üstten verip alttan mal topluyorlar. Tahvile giren para ise çok daha sınırlı ve kur değerini değiştirecek büyüklükte değil.
O zaman Merkez Bankası’nın söz verdiği gibi faizi artırması gerekmez mi? Aslında artırmadan da sözlü iletişimle de piyasanın stresini düşürmek mümkün olabilir.
Yani Merkez, aydan aya konuşmak yerine, başkan yardımcıları yoluyla piyasa ile türlü nedenlerle iletişim kurup ‘Gözümüz enflasyonun üzerinde, merak etmeyin gereken yapılır’ mesajı vermeliydi.
Bakın bu iş bir sanattır. Merkez Bankası yöneticiliği seçilip susup oturmak değildir. Piyasa ile akıllı iletişim kurma makamıdır. Örneği FED yani Amerikan Merkez Bankası, kritik faiz kararlarına ustalıkla trilyon dolarlık devasa piyasaları hazırlar. Faiz mi çıkacak sürpriz olmaz, faiz mi inecek piyasa bunu bilir, her ihtimalde panik ve belirsizlik fiyatlamayı bozmaz.
Ama bizimkiler enflasyon artınca ne yaptı?
Politika faizi artacağına gecelik piyasa faizini 45 üzerinde tutarak yine eski yola girdiler, artışın kenarından dolaştığınız zaman piyasa sizin sorunları çözecek iradenizin olmadığını düşünür ve dolara hücum başlar.
Dolar miktarı azaldıkça yine piyasaya saat ve miktar kısıtları geldi. Oysa önemli olan dolar miktarını artıracak kısa ve uzun vadeli işlerin yapılmasıdır.
Evet, Merkez Bankası reel sektördeki reformları yapamaz ama sorunu ve detaylı bir şekilde ihtiyaçları ortaya koyarak siyasi kanada iletip para politikasına destek isteyebilir.
Ayın beşinde çıkan paniğin kökünde ihracatçı ve bireysel talebinin artması ve buna bağlı olarak kurun tırmanması yatıyor.
Bankalar müşteri talebine yanıt vermek için spot piyasaya gitmesinler diye ‘TL uzlaşmalı vadeli döviz satışı’ yapıldı. Bu satış en son 14 Temmuz 2023’de yapılmıştı. Bu son işlem büyüklüğü ise 475 milyon dolar oldu.
Enflasyonda sadece yaz ve baz etkisine güvenerek iş yapılırsa bu işin sonu hüsran olur. Zira dolar/TL tahminleri şimdiden yukarı çekilmeye başlandı.
Çözüm belli;
1-Piyasa ile iletişim kurun ve sözlü yönlendirme tıkandığı an faiz artırın.
2-Faiz artırmak iş dünyasını kısıtlar; bu nedenle satın aldığınız zamanı reformları açıklayarak kullanın. Enflasyon sadece parasal bir olgu değildir. Tarım ve sanayi çözümleri işin içine girmelidir. Bu çözümlerin hemen cevap vermeyeceği de bellidir ama önemli olan çözüme dair iradenin varlığının dünyaya ispatlanmasıdır.
3-Güven tesisi oldukça zordur. Hele Türkiye gibi geçmişte umarsız, sonunu düşünmeyen ucuz siyasi hareketler yapıldığı için güven çok daha fazla aşınmıştır.
Bu nedenle sıkı duruştan taviz verilmemelidir.
4-Hukukun üstünlüğünü tekrar tesis edin, siyasi kavgayı bitirin. Halkı ekonomik hedeflere ulaştırmak için bir araya getirin. Böylece dış sermaye huzur ve güvene parayı park eder.
Bunları yapmazsanız dolar patlayıp piyasayı tahrip edecek ve sizi daha sıkı önlemler almaya zorlayacaktır.
