Gerçek kişiler için vergi rehberi-7
Gelir Vergisi beyanname verme süresinin ortalarına yaklaştığımız bu günlerde, siz değerli okurlarımızdan Eurobond’lardan elde edilen faiz gelirlerinin ve alım-satım kazançlarının nasıl vergilendirileceğine ilişkin çok fazla sayıda soru geldi.
Eurobond; devlet ya da şirketlerin, kendi ülkeleri dışında kaynak sağlamak amacıyla uluslararası piyasalarda yabancı para birimleri üzerinden satışa sundukları, genellikle uzun vadeli borçlanma aracı olarak kabul edilmektedir. Vergi uygulaması bakımından Eurobond’lar, devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilmektedirler.
EUROBOND FAİZ GELİRİ NASIL VERGİLENDİRİLİR?
■ Gelir Vergisi Kanunu’nun 94. maddesinin birinci fıkrasının 7 numaralı bendini (a) alt bendi kapsamında %0 oranında stopaja tabidir.
■ Anapara üzerinden hesaplanan kur farkları vergilendirilmez.
■ İndirim oranı ya da maliyet bedeli endekslemesi uygulanmaz.
■ Elde edilen Eurobond faiz gelirleri, beyana ve tevkifata tabi diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte, 49.000 TL’lik beyan sınırı aşıyorsa yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Eurobond’lar, döviz cinsinden ihraç edilmeleri nedeniyle, itfaları sırasında oluşan değer artışları irat sayılmaz ve elde edilen gelirlere indirim oranı uygulaması da söz konusu değildir.
EUROBOND ALIM SATIM KAZANCI NASIL VERGİLENDİRİLİR?
Hazine Müsteşarlığı’nın, bankaların ya da özel şirketlerin yurt dışı borçlanma aracı olarak genellikle Euro ya da ABD Doları cinsinden yurt dışı piyasalarda ihraç ettikleri uzun vadeli ve döviz cinsinden tahviller olarak tanımlayabileceğimiz Eurobond’ların itfa tarihinden önce elden çıkarılmasından, bir başka deyişle alım-satımından doğan kazançların vergilendirilmesine ilişkin özellik arz eden hususları aşağıdaki gibi özetleyebiliriz.
- Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80’inci maddesine göre, Eurobond’ların elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar, değer artış kazancı olarak vergilendirilmektedir. Eurobond’ların alım-satımından elde edilen değer artış kazançlarında vergilendirmeye esas alınacak kazanç, aynı kanunun mükerrer 81’inci maddesine göre; elden çıkarma karşılığında alınan para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerin tutarından, elden çıkarılan kıymetin maliyet bedeli ile elden çıkarılma dolayısıyla yapılan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi suretiyle bulunacaktır.
- Eurobond alım-satımından doğan kazançların hesabında; öncelikle alım sırasında döviz cinsinden ödenen bedel ile satış tarihinde tahsil edilen bedelin alış ve satış tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) döviz alış kuruna göre hesaplanan Türk Lirası (TL) karşılığının bulunması gerekir.
- İkinci aşamada ise Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 81’inci maddesinin son fıkrası hükmüne uygun olarak, enflasyondan kaynaklanan fiktif kazançların vergilendirilmesinin önüne geçmek için maliyet bedelinin endekslenmesi yapılabilecektir. Buna göre; elden çıkarılan Eurobond’un maliyet bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Türkiye İstatistik Kurumu’nca hesaplanan yurt içi üretici fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) artış oranında artırılarak tespit edilebilecektir. Endeksleme işleminin yapılabilmesi için, bu şekilde hesaplanacak artış oranının %10 veya üzerinde olması gerektiği unutulmamalıdır.
- Üçüncü aşamada; Eurobond satış bedelinin TL karşılığından, endekslenmiş maliyet bedeli ve varsa Eurobond’a ilişkin alım-satım ile saklama giderleri düşülmek suretiyle düşülmek vergilendirmeye esas alınacak değer artış kazancı hesaplanmış olacaktır.
- Aynı yıl içinde mükellefin sahip olduğu Eurobond’ların ya da benzer menkul kıymetlerin bir kısmının satışından kazanç bir kısmının satışından zarar doğması halinde; aynı yıl içerisinde yapılmış olması koşuluyla bu işlemlerden doğan kâr ve zararın birbirinden mahsubu mümkündür. Maliye Bakanlığı’nca verilen bir özelgede de; yabancı şirket hisse senetlerinin elden çıkarılmasında oluşacak zarar ile Eurobond’ların elden çıkarılmasından doğacak kâr tutarları birlikte değerlendirilecek olup; işlemin aynı yıl içinde yapılması koşuluyla, söz konusu zararın, bahse konu kârdan mahsubu mümkün bulunmaktadır.
- Eurobond’ların itfası ve alım-satımı neticesinde elde edilen gelirler Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 67’nci maddesi kapsamına girmediğinden, yukarıdaki şekilde hesaplanacak kazancın tamamı herhangi bir istisna ya da beyan sınırı uygulanmaksızın beyan edilecektir.
Gelir Vergisi 2 eşit taksitte ödenecek
İsviçre’de banka mevduat hesabı üzerinden T.C. vatandaşı bay (X) bu hesabından 09.04.2013 ihraç, 16.04.2043 itfa tarihli US900123CB40 kodlu Eurobond’lardan 16.10.2017 tarihinde 200.000 dolar tutarında satın almış, mükellef bahse konu Eurobond’ları 08.12.2020 tarihinde 208.000 dolar bedelle satmıştır. (TCMB döviz alış kurları; 16.10.2017 tarihinde 1 dolar=3.64 TL, 08.12.2020 tarihinde 1 dolar=7.81 TL)
Mükellef adına oluşacak değer artışı kazancı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
Eurobond alım-satımından doğan kazançların hesabında; öncelikle alım sırasında döviz cinsinden ödenen bedel ile satış tarihinde tahsil edilen bedelin alış ve satış tarihindeki TCMB döviz alış kuruna göre hesaplanan TL karşılığının bulunması gerekir.
Buna göre alış bedeli 200.000 dolar * 3.64= 728.000 TL,
Satış bedeli ise 208.000 dolar * 7.81= 1.562.000 TL olarak hesaplanacaktır.
İkinci aşamada ise elden çıkarılan Eurobond’un maliyet bedeli, elden çıkarıldığı ay hariç olmak üzere Yİ-ÜFE artış oranında artırılarak (artış oranının %10 veya üzerinde olması şartıyla) tespit edilecektir. Eurobond’un alış tarihinden önceki ay olan Eylül 2017 döneminde Yİ-ÜFE 300.90, elden çıkarıldığı aydan önceki ay olan Kasım 2020 döneminde Yİ-ÜFE 555.18 olarak gerçekleştiğinden hareketle, endeksleme oranının %10’un üzerinde; [(555.18-300.90) /300.90] = %84.50 artmış olduğu görülmektedir.
Bu durumda Eurobond’un endekslenmiş maliyet bedeli 728.000 TL + (728.000*%84.50)= 1.343.160 TL olarak dikkate alınacaktır. Buna göre mükellef, satmış olduğu Eurobond dolayısıyla (1.562.000-1.343.160=) 218.840 TL tutarında vergiye tabi değer artışı kazancı elde etmiş olacaktır. Bu tutara vergi tarifesi uygulandığında, hesaplanan Gelir Vergisi 62.464 TL, 2021 Mart ayında yıllık Gelir Vergisi beyannamesi ile beyan edilip, aynı yıl mart ve temmuz aylarında 2 eşit taksitle ödenecektir.
Düzeltme: 06.03.2021 tarihinde Sözcü Gazetesi’nde yayımlanan “Evini satan vergi ödeyecek mi?” başlıkla yazımda yazım hatası olmuştur. Doğrusu aşağıdaki gibidir: İvazsız olarak iktisap edilen gayrimenkulün üzerine, sahibi tarafından inşa edilen veya kat karşılığı olarak alınan gayrimenkullerin daha sonra elden çıkarılması halinde elde edilen gelir, değer artışı kazancı kapsamında değerlendirilmeyecektir.”
