Öncelikle dünya ekonomisi kayık gibi... Bir o yana gidiyor, bir bu yana geliyor. Amerika’nın artık faiz artırmayacağı, Avrupa’da işlerin düzelmediği, Çin’in yavaş yavaş taklaya geldiği, Japonya’nın toparlanmayı ötelediği fiyatlanıyor dünya piyasalarında...

Enflasyonu indirmek adına yıllardır piyasaya sürdükleri paraları sünger gibi çekiyorlar. Amerika, şimdiden 9 trilyon dolara kadar çıkıp piyasaları paraya boğduğu genişlemesinin 1.4 trilyon dolarını emdi.

★★★

Acayip bir dönemden geçildi. Ekonomi kitaplarda öğretilen; paranın zaman değerinin faiz oranı cinsinden ölçüldüğünü söylemek anlamsızlaştı.

Oysa dünyada akıl almaz bir çılgınlık yaşandı. Dünyada bırakın “sıfır” faizi, “negatif” faiz diye bir kavram çıktı.

Öyle böyle de değil... Piyasalarda negatif faizli tahvil tutarı 25 trilyon dolara kadar yükseldi bir ara... Yani bugün 100 doları verip gelecekte 99 dolar almaya razıydı bu miktarda para... Yıllar sürdü bu dilemma...

★★★

Yaşananlar bir anomalinin işaretiydi... Sürdürülebilir olmadığı belliydi... Teoride ekonomiyi canlandırmak için merkez bankaları negatif faiz verip, bankaların kendisinde tuttuğu cari hesaplara uyguladığı faizi eksiye düşürüyordu.

Anlamı; bana yatırdığın para için faiz vermem, üstüne para alırım. Bu parayı bana yatıracağına, kredi ver veya harca... Boşuna hanene günah yazdırma...

Haliyle enflasyon bütün dünya ülkelerinde coştu. Yırttı dağları, enginlere sığmadı, taştı.

Peki hikaye burada bitti mi? Olur mu canım... Sadece fragmandı bundan öncesi... Sonrası Titanic ahalisinin umursamaz hali...

Neden? Bankalar negatif faiz ortamında mecburen risk alıp normalde kredi vermeyecekleri şirketleri paraya boğdular. Kendileri de eksi faizli tahvillerden aldılar.

Eksi faizler, tüketicilerin bankalardaki paralarını çekmesine ve ödeyebileceğinden çok daha fazla borç almasına neden oldular. Şimdi ceremesini çekmek durumundalar.

★★★

Durumun hoş olmadığını, bir balon yaratıldığını herkes biliyor ama kim ne diyecek ki? Herkes pozisyonda... Müşterilerine tehlikeyi anlatsalar o anda fonlardan çıkış başlar. Para kazanamazlar.

“Ne anlattın buraya kadar?” diyorsanız... Borçlanma maliyetleri daha çok yükselecek. Özellikle Türkiye gibi her daim borca ihtiyaç duyan ülkelerin durumu ağırlaşacak.

★★★

Ekonomiler özüne dönüyor. Piyasalar ile restleşilmez, inatlaşılmaz... Haliyle sık sık sarsıntılar yaşanacak. Vaziyet alın işler karışacak.

Peki ya Türkiye? Bize gelen giden, bir bardak su veren olmadı... Eksi 10 derecede don gömlek ayazda bekliyoruz hâlâ... Biri kibrit çaksa da ısıtsak biraz arkayı bu havada... Hatayı ülkeyi bu hale sokanlarda ara...