İngiliz yazar J.R.R. Tolkien’in 1954’te çıkan Yüzüklerin Efendisi romanı, tüm zamanların en çok okunan fantastik hikâyelerinden biri.
Kitapta, büyük bir güce sahip sihirli bir yüzük, onu taşıyan herkesi yoldan çıkarır; hatta iyilik için kullansa bile sonunda sahibini yozlaştırır. Hikâye, Peter Jackson’ın yönettiği filmlerle milyonlarca izleyiciye ulaştı ve hobbit, elf, ork gibi yaratıklar evrensel kültürün parçası hâline geldi.
Ancak The New York Times’ta çıkan bir makaleye göre, bu hayali evren artık hayal gücüyle sınırlı değil. Silikon Vadisi’nin milyarder patronları ve aşırı sağ politikacılar, bu hikâyeyi neredeyse bir hayat rehberi gibi benimsiyor. Ama yanlış yerinden...
★★★
Çocukken Isaac Asimov’un Foundation serisini okuyan Elon Musk, ileride Mars’ta koloni kurma fikrine takıldı. Tolkien’in Yüzüklerin Efendisi içinse, “Hayatımda okuduğum en iyi kitap” yorumunu yaptı. The New Yorker’a verdiği bir röportajda, bu kitapların kendisinde “dünyayı kurtarma sorumluluğu” duygusu yarattığını söylemişti. Fakat Tolkien’in hikâyesindeki uyarıyı -gücün yozlaştırdığı gerçeğini- atlayıp, yüzüğü takmak isteyenler kulübüne erkenden üye oldu.
★★★
Mesela Paypal ödeme yönetmenin kurucularından Peter Thiel, Trump’a ve aşırı sağa açık destek veren bir isim. Tolkien’in romanını defalarca okuduğunu söylüyor. Kurduğu şirketlere, kitaptaki sihirli objelerin adını veriyor: “Palantir” (her şeyi gören taşlar) ve “Anduril” (Aragorn’un efsanevi kılıcı). Ne tesadüf ki bu şirketler, ABD’nin savunma ve gözetleme ağlarının önemli aktörleri arasında yer alıyor.
★★★
İtalya Başbakanı Giorgia Meloni, gençliğinde Hobbit Kamplarına katılan, Tolkien’i milliyetçi ruhla okuyan bir figür. Orada “Fellowship of the Ring” adlı aşırı sağcı müzik grubuyla şarkı söylemişliği bile var. Kendini ezilen Hobbitlerle özdeşleştiriyor.
★★★
Trump’ın eski başdanışmanı Steve Bannon, online oyun oynayan genç erkekleri analiz etmiş, World of Warcraft gibi oyunları oynayanların “köklerinden kopmuş, güçlü olma arzusundaki beyaz erkekler” olduğunu söylemişti. Bu kitlenin enerjisini sağ siyasete yönlendirmek için kolları sıvadı.
★★★
İspanya’da ırkçı VOX Partisi, Yüzüklerin Efendisi karakteri Aragorn’u solcu feminist gruplarla savaşan bir kahraman olarak afişlere taşıdı. Hikâyenin özünü değil, siluetini kullandılar. Kahramanlık fantezisi, politik silaha dönüştü.
★★★
Putin’in akıl hocası Aleksandr Dugin, Tolkien’i ‘gelenekselcilik’ felsefesine uygun bir kahramanlık anlatısı olarak okuyor. Dugin’e göre dünya şu an karanlık bir çağda; tıpkı romanın başında olduğu gibi. Ama bu karanlık, büyük bir yıkımın ve ardından gelecek ‘düzenin’ habercisi. Bu söylem, monarşi övgüsüyle ve Batı demokrasisine duyulan derin güvensizlikle birleşiyor.
★★★
Bu düşüncenin bir başka versiyonu, teknoloji dünyasında yaşıyor. Jeff Bezos, Amazon’un Tolkien evrenine dair yapım haklarını satın aldı. 1 milyar dolardan fazla bütçeyle çekilen The Rings of Power dizisi, yalnızca bir eğlence projesi değil, kültürel hegemonya hamlesi.
★★★
Halbuki Tolkien’in kitabı bir güç fantazisi değil, bir güçsüzlük ahlakıdır. Gerçek kurtarıcı, Gandalf ya da Aragorn değil, küçük ve sıradan bir bahçıvan olan çıplak ayaklı hobbit Sam Gamgee’dir. O yüzüğü istememiştir; istemediği için de yozlaşmamıştır.
Zaten Tolkien, makineleri seven değil, ağaçları seven bir yazardı. Onun dünyasında kahraman, çay demlemeyi, domates toplamayı, çocuk büyütmeyi seven biridir.
Bugünse politikacılar ve milyarderler, Sam değil Sauron gibi davranıyor. Yüzüğü yok etmek yerine, onu takıp görünmez olmanın peşindeler.
