Persepolis, Büyük Darius’un başkenti

Persepolis’i 1997 yılında, motosikletle Katmandu’dan dönerken görmüştüm. Kadim İran kültürünü her zaman ilginç bulurdum; bu yolculuk sırasında bize çok benzeyen insanlarını tanıyınca da çok sevmiştim. Şiraz’da Şiiler için çok önemli bir hac yeri olan Şah Çerağ’ı ve İran’ın büyük ozanları Hafız ve Sadi’nin türbelerini ziyaret ettikten sonra, yaklaşık 60 kilometre uzaktaki Persepolis’e de gitmiştim.



MÖ 518 yılında İmparator Büyük Darius tarafından yapımına başlanan ve daha sonra MÖ 330 yılında Büyük İskender’in dünyayı fethetmeye çıktığı seferi sırasında yerle bir ettiği Persepolis, bugün tüm Ortadoğu’nun en ilgi çekici arkeolojik bölgelerinden biri.

Yazlık saray ve tören merkezi

MÖ 522-486 yılları arasında hüküm süren ve Anadolu’nun batısından Hindistan’a kadar uzanan geniş ve görkemli bir imparatorluk kuran Kral Büyük Darius, Kral Cyrus’un da mezarının bulunduğu başkenti Pasargadae’den, tamamlanması 150 yıl sürdüğü tahmin edilen Persepolis’e taşımış.



Büyük Pers İmparatorluğu’nun merkezi, Pers ülkesinin başkenti anlamına gelen dev bir şehir-saray konumundaki Persepolis, Akamenid imparatorlarının yazlık sarayı ve tören merkezi olarak yapılmış. İranlılar bu tarihi yere Farsça Taht-ı Cemşid-Cemşid’in Tahtı ismini vermişler.

Yangın, yıkım ve kentin sonu

Persepolis, uzun dönem görkemli bir şekilde yaşadıktan sonra, MÖ 330 yılında Makedonyalı Büyük İskender bu şehri ele geçirip yakıp yıkmış. Zerdüştlük dinini yasaklamış, topladığı bütün Avesta kitaplarını yaktırmış.



Persepolis’i tamamen tüketen yangından sonra, büyük saraydan geriye yalnızca sütunlar, merdivenler ve kapılar kalmış. Altın mürekkeple hazırlanmış deri üzerine yazılan Perslerin büyük dini eserleri de bu yangında yok olmuş.

UNESCO dünya mirası

1979 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan antik şehrin duvarlarındaki etkileyici kabartmaların her biri başlı başına sanat eseri. Antik kentin kapılarında ziyaretçileri karşılayan dev heykeller bulunuyor.



Pulwar nehrinin yamaçlarında teraslar halinde 125 bin metrekarelik bir alana yayılacak şekilde yapılan Persepolis’in ana terası, büyük törenler için 450x300 metreboyutlarında tasarlanmış. Burada, dönemin çevre şehir devletlerinden gelen resmi ziyaretçilerin, krala çeşitli hediyeler getirdikleri ve krala saygılarını sundukları biliniyor.

Mezopotamya mimarisi ve kireçtaşı

Mezopotamya mimarisinden esinlenerek tasarlanan kentin yapımında kullanılan ana malzeme kireçtaşı, taş ustalarının ve sanatkarların becerisiyle antik şehrin etkileyici güzelliğini sağlamış. Persepolis, görkemli saray kalıntıları, etkileyici duvar süslemeleri, yazıtları ve heykelleriyle kadim Pers sanatını, kültürünü, inançlarını ve gücünü temsil ediyor.