“Genç Atatürk” kitabının yazarı, ABD’li bilim insanı Prof. George Gawrych Atatürk’ün iç yolculuğunu ve onu asrın dahisi yapan özelliklerini SÖZCÜ’ye anlattı...


20. Yüzyıl tarihinin en olağanüstü başarılarından biri olarak, Türkiye, Cihan Harbi’nden egemen ve bağımsız bir Cumhuriyet olarak çıktı.

Sevgili okurlarım,

Eğitim Uzmanı Berna Bridge, geçen yıl “Genç Atatürk-Osmanlı Zabitinden Türk Devlet Adamlığına” kitabının yazarı Prof. Dr. George W. Gawrych ile görevde bulunduğu Baylor Üniversitesi’nde (ABD-Teksas) SÖZCÜ için bir röportaj yapmıştı. O ziyaret sırasında Polonya asıllı bilim insanının çok iyi Türkçe, hatta Osmanlıca bildiğini fark ederek derinleştirdiği söyleşinin ikinci bölümünü ise, yarın büyük heyecanla kutlayacağımız Cumhuriyet Bayramımızın 97. yıldönümü coşkusuna katkı sağlamak amacıyla, yine SÖZCÜ’ye saklamıştı.

İşte tarihe ışık tutan o söyleşi:

ATATÜRK ASKERİ VE SİYASİ BİR DEHAYDI

BERNA BRIDGE (B.B): Sayın Proesör Gawrych, Atatürk modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile vizyonunu nasıl tasarladı?

GEORGE GAWRYCH (G.G.): Atatürk, tarihin istikrarsız bir döneminde ortaya çıkan ve modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve vizyonunu tasarlayıp iradesini kabul ettirmesinde kendisine yardımcı olan silah ve siyaset arkadaşlarından oluşan güçlü bir ağ sayesinde doğmuş, askeri ve siyasi bir dehaydı. Kendisini üç eksende, yani dimağ, vicdan ve hisler alanında geliştirmeye olduğu kadar, başkalarına önderlik etmekte bu niteliklerini kullanmaya zaman ve çaba harcadı. Olgunlaşmaya veya mükemmelleşmeye, yani bir süreç olarak kemale ermeye doğru yaptığı yaşam yolculuğunun temelleri geçmişe dayanan bir varlık ve oluş süreciydi. 



ATATÜRK MÜKEMMELİYETÇİ BİR KİŞİLİĞE SAHİPTİ

(B.B.): Bu süreçleri açabilir miyiz?

(G.G.): Atatürk, önündeki ödevleri ciddi bir biçimde irdeleyen ve bunların üstesinden gelen, adanmış bir profesyonel ve mükemmeliyetçi bir kişiliğe sahipti. Gelgelelim, oluş, geleceğe dönük bir bakış, yeni sorun, yeni zorluklarla baş etmeye hazır ve açık olmayı gerektiren bambaşka bir konuydu. Yaşam, onun için aydınlanmanın bir laboratuvarı, bilgi edinmek ise hem bir güç, hem de esin kaynağıydı. Bir subay ve bir insan olarak kendisini kozmopolit bir zihin ve ruhla geliştirdiğinden, savaş döneminde bir askerden, kafasında tek bir düşünce, irade ve amaç olan asker-devlet adamına geçişi kolaylaştı. Atatürk Cumhuriyet’i kurmaya kararlıydı ve diplomasi aracılığıyla savaşa son verirken, aynı anda yıldırım hızıyla bir barışa doğru geçti. 20. Yüzyıl tarihinin en olağanüstü başarılarından biri olarak, Türkiye, I. Dünya Savaşı’ndan egemen ve bağımsız bir Cumhuriyet olarak çıktı. 

(B.B.): Atatürk Cumhuriyetimizin kurulmasına giden yolda hangi süreçlerden geçti?

(G.G.): Atatürk, 15 Mart 1923’te Adana halkına yaptığı konuşmada da görüldüğü gibi, insani duyguların gücünü kavramıştı. “Tarihi yapan akıl, mantık, muhakeme değil, belki bunlardan çok hissiyattır.” İnsani duyguların önemi ve çeşitliliğini çok iyi anlayan Atatürk, coşup taşan duyguları kullanmak yerine, bunlara panzehir olarak duygusal olgunluk veya olgun duygulardan sıkça söz etmişti. Savaş kesinlikle kaba güç uygulamasıydı ve katılımcılarından şiddetli duygular talep ediyordu. Araştırma, dinleme ve gözlemleme aracılığıyla Atatürk, kendi duygusal zekâsını olgunlaştırmaya çalıştı. Kendi duygusal meseleleriyle yüklenmiş olmakla birlikte yine de başkalarına duygudaşlık gösterebilecek kapasiteye sahipti; bu ille de acıma veya şefkatten kaynaklanması gerekmeyen, fakat hayatı ve insanları anlama ihtiyacından doğan bir duygudaşlıktı.

ATATÜRK BAŞKALARININ ZİHİNSEL GÜCÜNÜ SEZMEKTE ÇOK BAŞARILIYDI

(B.B.): Bir lider olarak halkıyla nasıl bütünleşti?

(G.G.): Bir lider olarak halkıyla duygusal bağlantı kurması can alıcı önem taşıyordu. Sözgelimi, Sakarya Muharebesi’ne günler kala çıkardığı 20 Ağustos 1921 tarihli emri, doğrudan doğruya muharebe esnasında karşı karşıya kalacakları şeylere karşı hassas birer birey, birer insan olarak her bir zabit ve askere hitap ediyordu. İnsan psikolojisini, özellikle insanın nasıl düşündüğünü ve ne hissettiğini ayırt etmek önemliydi. Bundan dolayıdır ki, Atatürk başkalarının zihinsel gücünü ve duyusal durumlarını sezmekte önemli ölçüde başarılıydı, genel olarak iyi bir dinleyici ve sağlam bir gözlemciydi. Kaldı ki bu bilgi, nihayetinde yakınındakileri olduğu gibi milleti de, hem kendisinin, hem milletin hayrına hizmet edecek şekilde yüreklendirmesine ve yönlendirmesine hizmet etti.

ETKİLİ LİDERLİK HEM RASYONEL HEM DE SEZGİSEL OLMAYI GEREKTİRİYORDU

(B.B): Atatürk gerek Cumhuriyeti kurarken, gerekse devrimler sürecinde başarıya nasıl ulaştı:

(G:G): Etkili bir lider olmak hem rasyonel hem sezgisel bilgiye sahip olmayı gerektiriyordu.

Atatürk’ün eklektik zihni edebiyat, tarih, felsefe, siyaset kuramı ve psikoloji gibi çeşitli disiplinlerden insani deneyiminin incelenmesini kapsıyordu. Bu geniş ilgi ve araştırma yelpazesi, bir askerin bir devlet adamına dönüşümünü hazırlamaya yardım etti. Atatürk çoğu zaman daha geniş resme bakarak savaşta siyasetin önceliği ile strateji, askeri harekât ve taktikler arasındaki etkileşimin önceliğini takdir etti ve bu alanların ayrıntılarını özümsediği gibi, incelemelerinden özgün çıkarımlarda bulunmayı da başardı. Kendi askeri eserleri, Atatürk’ün irfanı sadece bilgi edinme değil, aynı zamanda bu bilgiyi içselleştirme olarak gördüğüne işaret eder. Bazı şeyleri çok iyi bilmek, özgüven inşa eden ve sezgisel yetenekleri geliştiren bir güçtü. Fakat ona göre, bilgi son tahlilde pratik bir uygulama alanı bulmalıydı. Zira bir lider olarak Atatürk, önemli kararlar vermek ve bunları kararlılıkla uygulamak zorundaydı. 

VİCDANIN ATATÜRK’ÜN KARAKTERİNDE ÇOK ÖNEMLİ BİR YERİ VARDI

(B.B.): Liderlikte karakter çok önemli, Atamızın liderlik karakterini nasıl tanımlıyorsunuz?

(G.G.): Vicdan Atatürk’ün yaşamında önemli bir rol oynadı. Zira sahip olduğu inanç, azim, kararlılık ve cesaret bu kavrayışının derinliklerinden çıkıyordu. Atatürk vicdan sözcüğünü, düşünce ve eylemlerinin kaynağı olarak altını çizmek kadar, bireyleri ve grupları teşvik etmek için de sıklıkla kullandı. Ona göre vicdan, hep birlikte bir karakteri oluşturan değerler, erdemler ve bilinci kapsıyordu ve liderlikte karakter, her şeyden önde geliyordu. Karakter olmaksızın dimağ işe yaramazdı. Atatürk, mükemmeliyet, profesyonellik, yurtseverlik, onur, görev bilinci, cesaret, fedakârlık değerlerini tecessüm (boyut kazanma, cisimlenme) ve telkin eden mesleki bir kumandanlık ortamı yaratmayı bildi. Yol gösterici örneklerin ve kişiliğinin gücü kadar, hocalarından ve literatürden öğrendiği yaklaşım ve tutumun rehberliğini takip etti. Bu değerleri, bir siyasi lider olarak kendi rolüne eklemledi. Öz benliğini geliştirmeye özen gösterdi.

ATATÜRK KENDİSİNİ ÖMÜR BOYU ÖĞRENMEYE ADAMIŞ BİR ARAŞTIRMACI VE DÜŞÜNÜRDÜ

(B.B.): Atatürk’ü böylesine başarılı bir siyasal ve askeri lider yapan neydi?

(G:G): Atatürk, belki daha lisede okuduğu sıralarda, yani çok genç yaşlarından itibaren kendisini liderliğe hazırlamaya karar vermişti. Dimağ, vicdan ve histen oluşan Kemalist üçlemeyi kendi yaşamında dikkatle geliştirdi, ardından bilgisini ve sezgisel becerilerini başkalarıyla ilişkilerinde de kullandı. Dimağ ve vicdan başarılı liderlik için önemliydi. Clausewitz’in alıntılarından, Atatürk sorunlara karşı “uzmanlaşmışlıktan çok, kapsamlı yaklaşıma” ve “soruşturmacı bir dimağa” sahipti. Bu bilişsel yönelimi, henüz bir askeri öğrenciyken geliştirmişti. Ömür boyu kendini öğrenmeye adayan, yaşamı ve insanları anlamak isteyen bir araştırmacı, zamanını, enerjisini kişisel inceleme ve tefekküre adayan kozmopolit zihniyetli bir kişiydi. Atatürk, Clausewitz’den, Goltz’tan ve askeri okullardaki hocalarından, kuram ve uygulama arasındaki etkileşimin değerini, bir sorunun doğasının somut olarak anlaşılmasının önemini öğrenmişti...”

Sevgili okurlarım,

Bu söyleşiyle yıkılan Osmanlı İmparatorluğu’nun külleri arasından doğan Cumhuriyetimizi kurmaya liderlik eden Atamızın içsel yolculuğunun nasıl bir gelişimden, birikimden, değerlerden, düşünce yoğunluğundan ve hissiyat oluşumundan geçtiğini anlatmaya çalıştık. Cumhuriyetimizin ve Atamızın vazgeçilmezliği ile değerini bir kez daha anlamamıza yardımcı olan Prof. Dr. George W. Gawrych ile söyleşiyi yapan Eğitim Uzmanı Berna Bridge’e teşekkür ediyorum.

Yaşasın Cumhuriyet, Yaşasın Türkiye...

Cumhuriyetimizin 97. Yıldönümü şimdiden kutlu olsun.