İkisi de çok hassas, çeşit çeşit evrelerden geçip göz nuru ile yetişiyor memleketimizde... Ama birinin değeri katlana katlana artarken, diğerinin değeri onca emeğe, onca masrafa rağmen son 20 yıldır sürekli düşürülüyor!

***

Domates tohumunun neredeyse tamamı ithal. Tohumun fide haline gelmesi için aylar süren hassas bakım ister. Çeşitli gübreler, toprağa katılan özel kömürler, ilacı, ısıtması, elektriği, işçiliği, bebek gibi taşıması ayrı! Ve nihayet boy verir fideler.

Bugün fidenin tanesi 8-8.5 lira! Üretici senet imzalayıp aldı, dikti fideleri serasına. Gübresi, ilacı, elektriği, suyu, özen isteyen işçiliği... Gözü gibi bakıp yetiştirdi al al olan domateslerini... Kilosu 10 liradan Antalya Hali’ne verdi. Yüzde 8 komisyon, yüzde 2 stopaj, yüzde 1 hal rüsumu eklendi üstüne, 12.5 liradan yola çıktı misal İstanbul, Bayrampaşa Hali’ne...

Otoyol masrafı kilo başına 20 kuruş, yüzde 8 komisyon, yüzde 2 stopaj, yüzde 1 hal rüsumu eklenip satıldı. Zincirsiz marketiydi, manavıydı, pazarcısıydı artık insafları hangi sınırdaysa yüzde 30 ila 60 arasında kar payı ekleyip tezgahına koydu! Domates Antalya’dan sofraya 30 liraya işte böyle geliyor.

***

Daha tohum halindeyken, çocuğumuz olacağını öğrendiğimiz anda dünyamız değişiyor... Doğar doğmaz en kıymetlimiz oluyorlar. Gözümüzden sakınıyor, yemiyor mama, içmiyor bez, ilaç alıyoruz...

Eksiği olmasın istiyoruz. Üşümesin diye gölgede, terlemesin diye güneşte tutmuyoruz. Sosyal hayatı sıfırlayıp o sosyalleşsin, okula hazırlansın diye ana okuluna gönderiyoruz. Okumayı söküp domates gibi kızarınca göğsündeki kurdele, bayram yapıyoruz. O eğitim basamaklarını tek tek çıkarken biz kırk takla atıyoruz. Liseye başladığında belimiz hafiften bükülüyor. Üniversite kazanmasını, ailemizin kurtuluş zaferi gibi görüyoruz. Mezuniyetinde o, kepi havaya fırlatırken kurtardı kendini diye yürekten seviniyoruz!

***

Sonra şöyle bi şey oldu Tayvan’da...

Diş hekimi bir anne iki oğlunu da okutup, kendisi gibi diş hekimi olmalarını sağladı. Oğlanlar para kazanmaya başladıklarında da dava açıp 1 milyon dolar tazminat istedi! Mahkeme, “Ben onların doğumundan mezuniyetlerine kadar çok para harcadım” diyen anneyi haklı buldu! Çünkü Tayvan’da bir çocuğun üniversiteyi bitirene kadar ailesine maliyeti 250 bin dolardan başlıyordu!

Bu maliyet, bizde ne kadar acaba?

Detaylı tek hesap, 2013 yılına ve İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’na ait... 2013’te dar gelirli bir aile 79 bin lira, orta gelir grubu bir aile 559 bin lira, üst gelir grubu bir aile ise 1 milyon 119 bin lira harcıyormuş sonuna kadar okuttuğu çocuğuna.

O gün dolar 2 liraymış! Dar gelirli ailenin masrafı 39 bin dolar, orta gelirlinin 279 bin dolar, üst gelirli ailenin ise 559 bin dolara denk geliyormuş. Merak eden, dolar kuruna bakıp bugünkü maliyeti hesaplar....

Belki Tayvanlı anne gibi tazminat istemeyi aklından geçiren çıkabilir! Sizin bileceğiniz iş ama öncelikle diplomalı kızınız ya da oğlunuzun bir iş bulması lazım...

Oysa, memleketteki üniversite mezunu işsizlerimizin sayısı bütün Avrupa’nın 3 katı!

Kızlarımız okusun diye çırpınıyoruz, 485 bin üniversite mezunu kızımız İŞKUR’dan iş bekliyor!

İş aramaktan yılıp umudu tükenen üniversite mezunlarının sayısı bile 1 milyon 158 bin!

Aralarında mühendis, acil tıp uzmanı, sosyolog, öğretmen olan yüzbinlerin kuryelik yaptığı, üniversite mezunu moto kurye sayısında açık ara dünya şampiyonu olan ülkeyiz.

***

Türkiye dünyanın en çok domates yetiştiren üçüncü, kıymeti tarladan sofraya gelene kadar çok fazla arttığı için halkı domates alamayan tek ülkesi...

Kötü yapılmış menemene döndürülen yurdumuzda kıymeti en çok düşen emeklilerin ardından ikinci sıraya yerleşen gençlerimizle domatesi bu yüzden karşılaştırdım.

Ayıp ayıp, çocukla domates karşılaştırılır mı? Hiç etik değil, demeye kalkanlara yanıt çoktan hazır!

Üniversite mezunu milyonlarca genç küçümsediğimden değil, eğitimlerinin çok dışında moto kuryelik için kuyruğa giriyor, değerlerini asgari ücretin bile altına indirip, üç kuruşa razı hale geliyor, ilk fırsatta yurtdışına kaçmayı düşünüyorsa; domatesle çocuk karşılaştırması yapılır kardeşim! Çünkü, bizim canlarımızın kıymeti, domatesin üçte biri kadar artmıyor şu memlekette!

Hala evladından tazminat kazanan Tayvanlı’ya özeniyorsan, bilgin olsun işin zor! Bırak milyon doları, CV verip moto kurye başvurusu yapacağı firmaya gitmek için o senden akbil yüklemeye 30-40 lira istemesin!