Dünya, geçtiğimiz haftalarda Hamas siyasi büro şefi İsmail Haniye’nin İsrail’in suikastiyle öldürülmesini konuştu. Örgüt, Haniye’nin yerine Yahya Sinvar’ın getirildiğini açıkladı. Bu karar, İsrail hükümetine açıkça meydan okumak olarak değerlendirildi. Askeri kanattan gelen Sinvar, Haniye’nin yürüttüğü barış görüşmelerini rafa kaldıracak bir liderlik mi yürütecek? Mimarı olduğu 7 Ekim saldırılarının ‘tünellerde yaşayan lideri’, nam-ı diğer ‘Müslüman Kardeşler’in kalesi’nin şiddeti daha da tırmandırması durumunda Türkiye, Hamas’ın arkasında durmayı sürdürecek mi? Güvenlik Uzmanı, Bahçeşehir Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkanı Abdullah Ağar’a sordum. 

1- Hamas’ın 62 yaşındaki yeni lideri Yahya Sinvar nerede doğdu?

1962’de Gazze’deki Han Yunus mülteci kampında doğdu. Ailesi, 1948’de İsrail’in işgalinden sonra Aşkelon’dan gelen mültecilerdi.

2- Hamas’a ne zaman katıldı?

1980’lerde Gazze İslam Üniversitesi’nde Arapça okudu. Bu dönemde, ‘El Mecit’ (Munazzamat al Jihad w’al-Dawa-Majd) isminde bir İslamcı gençlik teşkilatını örgütledi. Teşkilat, esas olarak, İsrail’e muhbirlik yapan Filistinlileri deşifre etmeyi amaçlıyordu. Sinvar, ilk olarak 1982’de tutuklandı ve birkaç ay Far’a hapishanesinde yattı. Burada Filistinli aktivistlerle tanıştı ve kendini Filistin davasına adadı. 1985’te tekrar tutuklandı. Bu arada El Mecit gelişti. 1987’de Hamas’ın kurulmasıyla El Mecit de Hamas’ın parçası oldu.

3- Ona neden “Müslüman Kardeşler’in kalesi” diyorlar?

Sonuçta siyasi-askeri bir lider. Hamas adına yapılan mücadelenin lider kadroları içinde. Ve askerileşmiş bir hareket içinde askeri karakter taşıyan liderler, her zaman ön plana çıkar.

4- 23 yılını neden İsrail hapishanelerinde geçirdi?

1988 yılında iki İsrail askerinin kaçırılması ve öldürülmesini planladığı iddiasıyla hayatının 22 yılını İsrail hapishanelerinde geçirdi. 

5- Gazze Şeridi’nin altındaki tünellerde saklanmasına rağmen gücünü nasıl korudu?

Hamas’ın, İsrail baskısı, tehdidi ve yaptığı operasyonlara özgü geliştirmiş olduğu bir Gazze Doktrini var. Bu yaşanan çatışmacı gerçeklere, rekabetçi ortama özgü, temelde tüneller üzerinden okunan, ama kesinlikle sadece tünellerden ibaret olmayan, Gazze’ye özgü bir gerilla harbine, asimetrik mücadeleye karşılık geliyor. Sinvar gücünü bu doktrinden, uygulamalarından, demografik ve saha yığınağından, İsrail’in yaptıklarından ve kendisine sağlanan asimetrik destekten alıyor. Ve 22 yılını hapishanelerinde geçirdiği düşmanını çok iyi tanıyor.  

6- “Han Yunus Kasabı” lakabını nasıl edindi?

İsrail ile iş birliği yaptığından şüphelenilen kişilerin peşine düşmesi, sırf bunun için bir yapı oluşturması ve son derece sert tedbirlere başvurması ona “Han Yunus Kasabı” lakabını kazandırmış gözüküyor.

7- Aşırı ılımlı olduğu gerekçesiyle eleştirenler de var, şiddeti körükleyeceğini söyleyenler de? Hangisi?

Bu kadar büyük bir travmanın, acının, öfkenin, nefretin, katliamın gerçekleştiği ortamda ılımlılık sadece kullanılan bir aygıttır. Esas olan sertliktir.

 8- Askeri kanattan birinin siyasi lider olması Hamas açısından ne anlama geliyor? Haniye’nin ölümünden sonra artık barış görüşmelerinin rafa kalktığı söyleniyordu...

Aksine, öyle düşünmüyorum. Hatta daha önce işleyen ateşkes süreçlerinde de bilinenin aksine Yahya Sinvar son derece önemli bir aktördü. Hatta asıl karar verici oydu. Sadece ortada çok gözükmüyor, süreçleri vekili üzerinden yürütüyordu. O vekili de Halil el-Hayya’ydı. Yani yakalayabildiğim kadarıyla Hamas tarafında ateşkes ve rehine anlaşması konusunda İsrail ile dolaylı görüşmeleri yürüten kişi Yahya Sinvar’ın adamı Halil el Hayya’ydı.

9- Bundan sonra Hamas ne yapar, WSJ’ye göre yeni lider İran ile bağların onarılmasına yardımcı oldu, katılır mısınız?

Hamas’ın siyasi kanadı temelde Türkiye ve Katar, askeri kanadı da İran’a yakındı. Sonuçta Hamas’ın askeri kabiliyetinin altında İran var. İlginç bir şekilde önce Haniye’nin halefi Salih Aruri ortadan kaldırıldı, ardından İsmail Haniye devre dışı bırakıldı. Böylece Yahya Sinvar’ın önü açılmış oldu. Halit Meşal’in de İran’daki mollalar ve askeri kanat arasının iyi olmadığı biliniyor.

10- Şiddet artarsa, Türkiye bugün durduğu yerde durabilir mi? Haniye ve Sinvar arasındaki fark Türkiye’yi zorlayacak fark mıdır?

Türkiye İsmail Haniye, Halit Meşal gibi aktörler üzerinden Hamas’ın siyasi bir alanda kalması-yürümesi için çaba harcıyordu. Şimdi bu alan oldukça daraldı. Hatta Salih Aruri, İsmail Haniye gibi siyasi liderlerin devreden çıkartılması, savaşın sertleşmesine hizmet etti. Ancak ilginç bir şekilde süreçteki karar mekanizmaları sertlik yanlılarının eline geçerken bir yandan da karar mekanizmaları pratikleşti. Sertleşen, belirsizlik üreten rekabetçi, değişken savaş var. Yani savaş asimetrik, büyük bir gerginlik ve risk üretiyor. Yani temel karar verici halen süren savaş. Ve bu durum savaşan taraflar ve etkilenen bölgesel ve küresel coğrafya üzerinde değişken ve büyük etkiler üretiyor. Türkiye’nin yapıcı rolü son derece önemli. Ama süreci etkileyen, duygusal ve dini hassasiyetler var. Bu da durumu çok etkiliyor. Yapıcı rol ve etki halen son derece önemli. Bütün zorluklarına rağmen...