Geçen yıl, Türkiye’nin turizm geliri bir önceki yıla göre %17 artarak 54.3 milyar dolara çıktı. Turist sayısı ise, bir önceki yıla göre %10 artışla 56.7 milyon oldu. 2024 yılı hedefi; 60 milyon ziyaretçi ve 60 milyar dolar turizm geliri olarak açıklandı. 2024 yılı için bu iddialı hedefin ortaya konulmasına rağmen; ülkemizde yaşanan yüksek enflasyon ve değerli TL ile İtalya, İspanya ve Yunanistan’dan daha pahalı hale gelen ülkemizin, bu hedefe ulaşıp ulaşmayacağını hep beraber göreceğiz.

Yüksek kamu gideri karşısında, yeterli olamayan vergi gelirlerini ve diğer gelirleri artırmak için sektörel vergi incelemeleri yapılıyor. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığı, vatandaşı mükellefleri ihbar etmeye yönlendiren açıklamaları ile başka bir seçenek üzerinde de çalışıyor.

Bugün sizleri, turizm sezonunun başlangıcı ile beraber otellerde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleri tarafından başlatılan sektör incelemesi ve burada karşılaşılan sorunlar ile ilgili bilgilendireceğim.

OTELLERDE YAPILAN TEFTİŞLERDE HANGİ KONULAR ÖNE ÇIKIYOR?

İş müfettişleri teftişe aldıkları otellerden önce personel listesini alıyor ve buradan rastgele personelleri belirleyerek, teftiş gününde hazır olmalarını istiyor. Daha sonra;

- Seçilen personellerin özlük dosyaları, puantaj kayıtları, fazla mesai formları, ücret pusulalarını istiyor ve inceliyor.

- Personel ile yapılan görüşmelerde; ücretini nasıl aldığı, elden para alıp almadığı, fazla mesai ücretleri, mobbing ve insan ticareti ile ilgili sorular soruluyor.

- Personel sözleşmeleri incelenip, sözleşmelerde fazla mesai ve bayram çalışmaları ile ilgili maddenin var olup olmadığı ve personel ücret ödeme gününün net olarak belirlenip belirlenmediğine bakılıyor.

- 01.01.2023’ten teftiş gününe kadar olan e-bildirge kayıtları ve yatay bordro kayıtları inceleniyor.

- Maaş ödeme günleri ve banka dekontları inceleniyor.

- Personel puantaj kayıtları incelenerek; her personele 6 günde bir haftalık izin verilmesi, hafta tatilinin kaydırılması nedeniyle ortaya çıkan çalışmaların fazla mesai olarak değerlendirilerek ve 1.5 kat olarak personele ödenip ödenmediği kontrol ediliyor.

- Yıllık izin kurulu tutanakları ve yıllık izin bakiye tabloları incelenerek; yıllık izin ücretlerinin personel izne çıkmadan önce peşin olarak ödenmesi, (izin günü kadar) ve bakiye izinlerin acil olarak kullandırılması ayrıca ilerleyen dönemler için personel ile izinlerin kullanılması için protokol yapılıp yapılmadığı kontrol ediliyor. Yıllık hak edilen izinlerin o yıl içinde kullandırılıp kullandırılmadığını kontrol edilerek, bir sonraki yıla devir olup olmadığı tespit ediyor.

- Fazla mesai ve serbest zaman formları incelenerek; günlük çalışmaların 11 saati aşıp aşmadığı, 7.5 saatin üzerindeki gece çalışmaları için işçilerden yazılı onay alınıp alınmadığı, yıllık fazla çalışmaların 270 saati aşıp aşmadığı kontrol ediliyor. Fazla çalışma yapan işçi isterse bu çalışma karşılığında zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her bir saat karşılığında 1 saat 30 dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her bir saat karşılığında 1 saat 15 dakikalık süreyi serbest zaman olarak kullanabiliyor. Teftişlerde serbest zaman eksik kullandırılmış ise, fazla mesai ücreti ödenip ödenmediği de kontrol ediliyor.

- Otel personellerinin bayram tatilinde çalıştırılmaları nedeniyle, bayramlarda çalışılan saat üzerinden ödeme yapılan personellere kaç saat çalıştığı dikkate alınmaksızın 7.5 saat (tam gün) bayram ücreti ödenip ödenmediği kontrol ediliyor.

- Eksik gün bildirimleri kontrol edilerek, personel ile aylık maktu ücret ile anlaşılmış olmasından dolayı iş görmezlik raporunda ilk 2 günün personele ödenip ödenmediği, ilgili aylardaki e-bildirgeler için düzeltme beyannamesi verilip verilmediği ve gerekli tahakkukların yapılıp yapılmadığı denetliyor.

SEKTÖR, AŞAĞIDAKİ KONULARA ÇÖZÜM BEKLİYOR

Yapılan teftişlerde otel personeline kullandırılacak yıllık izinlerin 10 günden az olmaması şartı, turizm sektöründe belli dönemlerde yoğun çalışılması nedeniyle bu kuralın uygulanmasını zorlaştırıyor. Ayrıca personel de 10 gün izin almak istemiyor, günlük izin kullanımı da yapmak isteyebiliyor. 

Yine teftişlerde otel çalışanlarına hafta tatili izninin 7 gün içinde verilmesi şartı, sektörün özelliği gereği otel işletmelerini zorluyor. Çalışan personele illa sabit 1 gün tanımlama ve 7 gün içinde kullandırılması zorunluluğu yılda 3 ay iş yapan turizm işletmeleri için kaosa neden oluyor.

Teftişlerde, rapor ücreti kesintilerinin maktu ücretle çalışılmasından ötürü hiçbir surette kesilmemesi gerektiği bildirilmekle birlikte; konunun rapor alımını artırması ve suistimale neden olması da mümkün. Bakanlık, bu konuda maaşın 30 gün üzerinden personele yatırılmasını, personel tarafından SGK’dan alınan rapor ücretinin şirkete iadesinin talep edilmesi ya da SGK ile yapılacak mutabakat ile otele iadesini öneriyor.

Turizm sektörünün en önemli yapı taşı olan konaklama sektörünün denetlenmesi, İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatına uygun işlem yapılmasının sağlanması ve çalışanların haklarının korunması açısından tabi ki çok önemli. Bu konuların değerlendirilmesi safhasında, turizmin her yerde 12 ay sürmediği ortalama 5 ay çalışılabildiği gerçeği unutulmamalıdır.

İş Kanunu değişikliklerinin görüşüldüğü bu günlerde, sektörlerin özellikleri ve talepleri dikkate alınarak düzenleme yapılmasında fayda vardır.