Adolf Hitler’in, siyasi mücadelesini anlattığı ünlü kitabının adı “Mein Kampf”dır. Kitap, Türkçeye “Kavgam” adıyla çevrilmiştir. Uzun yıllar önce bu kitabın İngilizce adının “My Struggle” olduğunu öğrenmiştim. Aklıma takılmıştı. Eğer kitabın Almanca “Mein Kampf” olan adının İngilizce karşılığı “My Fight” olsaydı, Türkçe karşılığının “Kavgam” olmasında bir yanlışlık yok diyecektim. Ancak bu kitabı, Almanca’dan (Almanca’dan türemiş bir dil olan) İngilizce’ye çevirenlerin “kampf” kelimesini “struggle” olarak tercüme etmiş olmaları dikkatimi çekmişti. Türkçe’ye “Kavgam” diye çevrilmesinin hatalı olduğu kanaatine vardım. Peki, “kampf” sözcüğünü daha doğrusu kavramını hangi Türkçe kelime daha iyi karşılardı acaba?

TALAT HALMAN AMERİKALILARA CİHADI ANLATIYOR

10 yıl kadar önce Amerika’da bulunduğum bir gün, televizyonda Talat Halman’ı (1931-2014) gördüm. Talat Halman, Türkiye’nin ilk Kültür Bakanı olmasının ötesinde bir edebiyat ve kültür bilginiydi. Amerika’nın Columbia, Princeton ve Pennsylvania üniversitelerinde yaklaşık 30 yıl İslam ve İslam Kültürü dersleri vermiştir. İngilizce’den Türkçe’ye veya Türkçe’den İngilizce’ye, kavramsal ve edebi çeviri yapmanın büyük ustasıdır. İslam’ın Batı’da hızla itibar kaybettiği ve adeta gaddarlık ve tedhişle özdeşleştiği bir dönemdeyken, televizyon sunucusu Halman’a “cihat” kelimesinin İngilizcesi nedir diye sordu? O da hiç tereddüt etmeden “struggle” dedi. O an, yıllardır aradığım kelimeyi bulmuştum. Adolf Hitler’in “Mein Kampf” kitabının Türkçe adı “Cihadım” olmalıydı. Kavgam değil.

STRUGGLE VE CİHAT

Struggle kelimesinin sözlüklerdeki karşılıkları şöyle sıralanıyor: Mücadele, canını dişine takarak çabalama, başarmak için acıya dayanarak uğraşma. Kavga, savaş, fedakârlık isteyen didinme. Ferit Devellioğlu’nun Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgatı’nda “cihat” sözcüğü, öncelikle “din uğrunda düşmanla savaşma” olarak tanımlanıyor. Daha sonra cihat, birincisi “cihâd-ı asgar” (küçük savaş) ikincisi ise “cihâd-ı ekber” (büyük savaş) olmak üzere ikiye ayrılıyor. Küçük savaş, İslam uğruna silahla savaşma olarak tanımlanıyor. Büyük savaş ise insanın kendi içinde Tanrı emirlerini yerine getirebilmek için benliğe karşı verdiği savaş olarak tarif ediliyor.

WITTGENSTEIN: KELİMELERİN ANLAMI YOKTUR

Filozof Ludwig Wittgenstein (1889-1951) kelimelerin yalnız başlarına anlamsız olduklarını söylemiştir. Nitekim onun “çoğu zaman bir kelimenin anlamı onun kullanılışındadır” (In most cases, the meaning of a word is its use) önermesi, tanım tartışmalarının beyhudeliğini göstermek için söylenmiştir. Hakeza “Söylediğin şey, söylediğin değil, söyleyiş tarzın ve hangi bağlamda söylediğindir. Kelimeleri hangi anlamda kullanıyorsan o anlama gelir” diyerek kelimeler üzerine uzayıp giden sözde fikir tartışmalarının foyasını meydana çıkarmıştır. Laiklik karşıtı eylemlerin odağı olduğu Anayasa Mahkemesi kararıyla tescil edilmiş AKP, henüz “beyaz kâğıt” (tabula rasa) halindeki körpe beyinleri “cihat”la dolduracakmış. Acaba hangisiyle? Wittgenstein “Aptalca şeyler yapılmamış olsaydı, hangi işlerin akılla yapıldığı anlaşılmazdı” der.

Son söz: Küçük cihat, küçük; büyük cihat, büyük insan ister.