Önce sosyal güvenlik kurumları tek çatı altında birleştirildi. Sonra reform kanunu adı altında, farklı sosyal güvenlik kanunları tek bir sosyal güvenlik kanunu haline getirildi. Birleştirmedeki temel amaçlardan biri de farklı sosyal güvenlik kanunlarına tabi çalışanlar ile hak sahiplerinin hak ve yükümlülükleri arasındaki farklılıkların giderilmesi, norm ve standart birliğinin sağlanmasıydı. Ancak Anayasa Mahkemesi’nin kazanılmış hak kavramını dikkate alarak, yasanın genel olarak devlet memurlarına ilişkin hükümlerinin iptaline karar vermesi üzerine yeniden şekillendirilen düzenlemeler, 2008 Ekim ayı öncesi için norm ve standart birliğini özellikle de dul ve yetim aylıkları açısından maalesef sağlayamadı.
Sosyal güvenlik kurumlarının tek çatı altında, sosyal güvenlik kanunlarının tek kanunda birleşmesi, ilk defa 2008 Ekim ayı başından itibaren 4/a (SSK), 4/b (Bağ-Kur) ve 4/c (Emekli Sandığı) kapsamında sigortalı olanlar ile hak sahipleri için norm ve standart birliği sağlıyor.
2008 Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı iştirakçisi olanlar ile bunların hak sahibi dul ve yetimleri hakkında, vefat tarihine bağlı olmaksızın 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu hükümleri; SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin hak sahibi dul ve yetimleri hakkında ise hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihteki kanun hükümleri uygulanıyor. Bu bağlamda, kendisinden aylık bağlanacak ana/baba ile kız çocuğunun sigortalılık statüsüne ve hak sahibi olma niteliğinin kazanıldığı tarihe göre farklılıklar söz konusu oluyor.
Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre, Emekli Sandığı emeklisinin Emekli Sandığı iştirakçisi veya emeklisi olan kız çocuğuna yetim aylığı bağlanmıyor. Ancak SSK veya Bağ-Kur kapsamında çalışsalar da emekli olsalar da yetim aylığı bağlanıyor. Diğer yandan SSK veya Bağ-Kur’lu ana/babadan da herhangi bir sigortalılık kapsamında çalışan ya da emekli olan kız çocuğuna aylık bağlanmıyor.
Hem siz hem de babanız Emekli Sandığı emeklisi olduğunuzdan, maalesef babanızdan yetim aylığı almanız mümkün değil. Konuyu yargıya taşısanız da mevcut yasal düzenlemeye göre olumlu sonuç alamazsınız. Ancak 5434 sayılı Kanun’un 94. maddesine göre, iki yönden aylığa hak kazanlara tercih ettikleri aylık bağlanıyor. Siz de daha yüksek ise babanızdan bağlanacak yetim aylığını tercih edebilirsiniz.
Eşlerin statüleri dul aylığı oranını etkiler mi?
Ben SSK emekliyim. Eşim 3 yıl sonra SSK emeklisi olacak. Eşim emekli olduktan sonra vefatım halinde benim aylığımı ve kendi aylığını almaya devam edebilir mi? Yoksa isteğe bağlı sigortadan mı (Bağ-Kur’lu olarak) emekli olursa hem kendi hem benim emekli maaşımı almaya devam edebilir? Eşimin emekli olacağı kurum, eşime bağlanacak dul maaşı oranını etkiler mi?
Ahmet Heman
Sağ kalan eşe, evlilik birliği devam ederken vefat eden eşinden her durumda dul aylığı bağlanır. Sigortalılık/emeklilik statülerinin aynı ya da farklı olması aylık bağlanmasını etkilemez. Eşlerin statüleri sadece aylık bağlama oranını etkiler.
■ Vefat eden eşin statüsü 4/a (SSK) ya da 4/b (Bağ-Kur) ise, sağ kalan eşin statüsü ne olursa olsun aylık bağlama oranı yüzde 50 olur.
■ Vefat eden eşin statüsü Emekli Sandığı, sağ kalan eşin statüsü 4/a ya da 4/b ise aylık bağlama oranı yüzde 75 olur.
■ Vefat eden eşin statüsü Emekli Sandığı, sağ kalan eşin statüsü de Emekli Sandığı ise aylık bağlama oranı yüzde 50 olur.
Bu bağlamda, Allah geçinden versin her hangi birinizin vefatı halinde sağ kalana yüzde 50 oranında aylık bağlanır.
