Sanayi tesislerinde 10 günlük doğalgaz ve elektrik kesintisinin ekonomiye toplam maliyeti henüz çıkmadıysa da hesaplar yapılmaya başlandı.

★★★

Harvard Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak “kalkınma ekonomisi” dersleri veren, İYİ Parti Kalkınma Politikaları Başkanı Prof. Dr. Ümit Özlale, 24-28 Ocak tarihleri arasındaki 3 günlük doğalgaz ve elektrik kesintisinin otomotiv sektörüne maliyetinin 700 milyon dolar olduğunu belirtiyor.

Medyaya yansıyan haberlere bakıyorum; kimi kaynaklar kesintilerin ekonomiye maliyetinin 1 milyar dolara ulaşacağını belirtiyor.

Çıkın, çıkın...

Özlale, bu kesintilerin sanayiye toplam maliyetinin 5 milyar dolara ulaşacağının tahmin edildiğini söylüyor.

★★★

2021 yılı başından 2022 başına kadar sanayinin kullandığı doğalgazın fiyatı 5.5 kat, elektrikte kullanılan doğalgazın fiyatı 4 kat yükseldi.

Peki, doğalgaza gelen bu yüklü zamlar BOTAŞ’ı ihya mı etti? Yo...

Dün Özlale ile yaptığımız telefon görüşmesi sırasında, son rakama da eriştik; BOTAŞ’ın Hazine’ye borcu 138 milyar TL’ye ulaşmış.

★★★

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırmaları Vakfı (TEPAV) tarafından yayımlanan Leyla Karakaya’nın “Enerji krizi göz göre göre geldi” makalesi, enerji sektöründe “fiyat ve arz güvenliği” olmak üzere iki krizin birlikte yaşandığının altını çiziyor.

★★★

İran’ın her yıl doğalgaz musluklarını kestiğini belirten ve o nedenle son yaşanılan kesintiyi “geldi gelmekte olan” diye niteleyen Özlale, bazı rakamlar ortaya koyuyor:

“İran’ın Türkiye’nin toplam doğalgaz tedarikinde payı yüzde 10. Elektrik üretiminde de doğalgazın payı yüzde 35. İran’dan kaynaklı bir enerji krizi yaşamıyoruz. Liyakatsiz, cahil ve kibirli kadrolar enerji sektöründeki gelişmeleri öngöremediler.”

★★★

2021’in Mart-Nisan aylarında LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) fiyatlarının düşeceği varsayımından hareketle, orta ve uzun vadeli doğalgaz kontratlarının yenilenmediğine vurgu yapıyor.

Geçtiğimiz eylül, ekim aylarında Türkiye’nin Rusya’ya yaptığı teklifi şöyle aktarıyor:

“Ülkede enerji arz açığının ortaya çıkmasıyla Rusya ile kontrat yenilemek için masaya oturuldu. Türkiye doğalgazın metreküpüne ödenen 230 dolarlık fatura bedelini, 350 dolara yükseltmeyi teklif etti. Rusya ne yaptı? ‘Ben Avrupa’ya 1.000 dolardan satıyorum’ diyerek teklifi geri çevirdi.”

★★★

“Enerji kaynağı kurgusu öyle kötü ki, 9-10 ülkeden LNG alıyoruz diye Rusya ve Azerbaycan’dan süresi dolan doğalgaz kontratlarını uzatmadık” diyen Özlale geleceğe yönelik de çok umutlu konuşmuyor:

“Artık spot piyasanın insafına kaldık. Her yerden LNG arıyoruz, fiyatı neyse verelim diyoruz” diyerek belirsiz bir döneme girildiğine işaret ediyor.

★★★

Özlale, Tükiye’nin aldığı riskleri şöyle özetliyor:

* Rusya’dan doğalgaz alımlarını azaltarak, kaynak çeşitlenmesi adına doğalgaz çevrim santrallerinin kapasitesi düştü. Hidroelektrik santrallere (HES) yönelindi. Yazın kurak geçmesiyle HES’lerdeki üretim de düştü.

* Uzun ve orta vadeli kontratlar yerine, spot piyasadan sağlanacak doğalgazın maliyetinin daha düşük olacağı varsayıldı. Döviz kuru yükseldi, gelişmeler tam tersi oldu. Spot piyasada elektriğin 2021 Mart’ta 300 lira olan fiyatı, bin 400 liraya kadar yükseldi.

★★★

TEPAV raporundaki şu ifade de küresel enerji deseninde yaşanılan kaosu anlamlandırıyor:

“İnsanı diğer canlılardan ayıran temel özellik projeksiyon yapabilmesi, geleceği tahayyül edebilmesi elbette. Avrupa’daki beklentiler gerçeklerin önüne geçiyor. Avrupa’nın iklim değişikliğiyle mücadele için açıkladığı Yeşil Mutabakat paketi, doğalgazda ortaya çıkan talep dengesizliğinden daha baskın bir etken.  Doğalgaz ve nükleerden elektrik üretiminin yeniden sürdürülebilir yatırımlar kapsamına alınması konuşuluyor.”

★★★

Bir de dip not ekleyeyim.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ile Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın 24 Ocak’ta sektör temsilcileriyle yaptığı toplantının tansiyonu hayli yüksekti.

Elektriğe erişemeyen fabrikalardan “kapatıyoruz” açıklamalarının geldiği bir ortamda, Türkiye İşveren Sendikaları (TİSK) Başkanı Özgür Burak Akyol ve beraberindeki heyetin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı ziyaret etmesi merak uyandırdı.

Önceki gün gerçekleşen bu ziyarette, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin de yer almış.

Konu “tüm maaşların asgari ücret asgari ücrete kadar olan kısmının vergi dışına bırakılması” üzerine işverenlerin teşekküründen ibaretmiş.