“Görünen köy kılavuz istemez” denilir. Belediyelerin ve belediye şirketlerinin borçları Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından henüz gündeme getirilmemişti. Tekirdağ’da Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Bozbey başkanlığında 25 gün önce toplanan başkanlar, belediyelerin vergi ve sigorta borçlarını gündeme getirdi. 197 üyeli birlikte 105’i CHP’li, 70’i AKP’li, 22’si de diğer partilere mensup. O toplantıda parti ayrımı olmadan İller Bankası’nca verilen belediye paylarından belli bir süre kesinti yapılmaması, borçların yapılandırılması üzerinde duruldu.
Marmara Belediyeler Birliği’nin 7 kişiden oluşan yönetimi kurulu var. Başkanlığını CHP’li Mustafa Bozbey’in yaptığı yönetimde Tekirdağ Büyükşehir Belediye Başkanı Candan Yüceer (CHP), Bilecik Belediye Başkanı Melek Mızrak Subaşı (CHP), Kartal Belediye Başkanı Gökhan Yüksel (CHP), Lüleburgaz Belediye Başkanı Murat Gereli (CHP), Fatih Belediye Başkanı Ergün Turan (AKP), Gebze Belediye Başkanı Zinnur Büyükgöz (AKP), Yıldırım Belediye Başkanı Oktay Yılmaz (AKP). Yani, 7 üyeden 4’ü CHP, 3’ü AKP’li başkandan oluşuyor.
PARTİ AYRIMI OLMADAN
Başkanların partileri ayrı olsa da dertleri, sıkıntıları aynı. Kimisi CHP’li belediyeden, kimisi AKP’li belediyeden borç devraldı. CHP’li başkanlar borç yükünü anlatıyor. Ancak AKP’li başkanlar çıkıp kamuoyu önünde konuşamıyor. Toplantıda alınan karar çerçevesinde 17 Temmuz’da toplanan yönetim, henüz cumhurbaşkanının belediye borçlarıyla açıklama yapmadan karar aldı. O karar, 25 Temmuz 2024 tarihinde Marmara Belediyeler Birliği Genel Sekreteri Cemil Arslan imzasıyla Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü’ne gönderildi. Yazıda şu çözüm önerilerinde bulunuldu:
“17 Temmuz 2024 tarihli Marmara Belediyeler Birliği Encümen Toplantısında gündeme gelen konulardan biri, parti ayrımı olmaksızın belediyelerin içinde bulundukları mali zorluk olmuş ve bu konuda çözüm önerileri tartışılmıştır.
Bu kapsamda belediyelerin borçlarına karşılık, genel bütçe vergi gelirleri tahsilat toplamı üzerinden ayrılacak paylardan bir süreliğine kesinti yapılmamasının, ayrıca vergi borcu ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) borcu gibi borçlarının yapılandırılmasının hem maddi zorluk içinde bulunan belediyelerin bir nebze rahatlamasını sağlayacağı, hem de yapılandırma sayesinde birikmiş borçlarının tahsilatının sağlanabileceği değerlendirilmiştir. Konunun tarafınızca değerlendirilmesi hususunda gereğini arz ederim.”
ÜÇ AYDA BİRİKMEDİ
Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş, borçlarla ilgili kapsamlı açıklama yaptı. Birlik ve Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Mustafa Bozbey, yıllardır AKP’li başkanların görev yaptığı Bursa’dan dev bir borç yükü aldı. Belediyenin vergi ve SGK borcu 30 milyar lira, yani 990 milyon dolar civarında. Belediyenin 9 şirketi var. Onların toplam borcu da 4 milyar 533 milyon liraya ulaşmıştı.
Devlette devamlılık esastır. Bu borçlar bir şekilde ödenecek. Başkan Mustafa Bozbey de belediyede mali disiplin uyguluyor. Hem hizmet üretmek, yanlış işler yapmadan borcu azaltmak için çalışıyor. Akma bu öyle kolay olmayacak. Bozbey’e, bakanlığa gönderdiği yazıyı sordum, şunları söyledi:
“Mevcut ekonomik durumdan dolayı belediyelerimiz önümüzdeki süreçte çöp toplayamaz, maaş ödeyemez hale gelecektir. Vergi, sigorta borçlarının yapılandırılmasını istedik. Üyelerimizden aldığımız raporlar olumlu değil. Belediyelerin mali durumunu rahatlatmak, genel hizmetlerin yapılmasının önünü açmak gerekir. Borç yapılandırılması hemen tüm belediyelerin isteği.”
DOĞRUDAN BAŞKANLARA İCRA
Belediye başkanlarının çok büyük bir kısmı aynı zamanda Personel Anonim Şirketi’nin de başkanı. Şirketin vergi ve SGK borçlarının kaynağından kesilmesi uygulaması yok. Belediye borçları İller Bankası payından yüzde 40’e kadar kesilebiliyor ama şirketlerde bu yapılamıyor. Borç doğrudan belediye başkanının üzerinde.
Burhaniye Belediye Başkanı Ali Kemal Deveciler’in başkanlıkta ikinci dönemi. Daha önce CHP’den milletvekilliği de yapmıştı. Kitap fuarında günün anısına yazarlara plaket veriyordu. Bu yıl tasarruf önlemi kapsamında bunu kaldırdı, yerine zeytin fideleri armağan etti. Başkan Deveciler, “Personel A.Ş Başkanı, belediye başkanı ya da Belediye Meclis Üyesidir. Şirketin borçları ödenmezse belediye başkanına hacze kadar gider. Çünkü, belediye şirketinin borcuyla belediyenin bir ilgisi yok. Şirketler Türk Ticaret Kanunu’na tabidir, O yüzden sorumlusu da yöneticileridir” dedi. Yani, başkanların yüreğine ateş düşürdü.
Peki, başkan üç ay önce bu borçla belediye ve şirketleri aldığına göre, eski başkanların hiç sorumluluğu yok mu? Örneğin Balıkesir, 2014’de Büyükşehir Belediyesi yapıldı. 3 ay öncesine kadarda hep AKP tarafından yönetildi. AKP’li başkanlar Bursa’da, Balıkesir’de, Denizli’de olduğu gibi borçlandı, şimdi onların ödemesi CHP’li başkanlara hem icra ile şahsi varlığına da el konulacak biçimde kaldı. Kuşkusuz. Aynı durum, CHP’den AKP’ye geçen belediyeler için de geçerli.
İHALEYE KATILAN YOK
Başkan Ali Kemal Deveciler, belediyelerin hatta ülkenin içinde bulunduğu ekonomik durumu gösteren şu gerçeği de anlattı:
“Ekonomideki belirsizlikler, fiyat artışları yüzünden ihalelere kimse katılmıyor. Örneğin asfalt, parke taşı döşenmesi ihaleleri açtık. Tam beş kez ihale açmamıza rağmen ihaleye giren kimse olmadı. İhale için Basın İlan Kurumu’na ilan parası yatırıyoruz. Katılan olmayınca belediye kasasından ilan paramız da boşa gidiyor. Vatandaş daha önce iş almış, yüzde 55’ini yapmış, önünü göremediği için işi bırakıyor. Bazıları ihaleyi giriyor, kazanıyor ancak, gelişmeleriz görünce teminatını yakıp, sözleşme yapmaktan vazgeçiyor. Pelitköy’de kat karşılığı yaptırdığımız villalar. Daire fiyatına bile satılmıyor. Bunların nedeni de faizlerin yüksekliği, ekonominin içinde bulunduğu durumdan kaynaklanıyor.”
Belediyelerin durumu işte böyle. Şimdi, hedef CHP’li belediyelerin elini-kolunu bağlamak ama bu durum AKP’li başkanları da hayli etkileyecek. Onlar konuşamadıkları için rahat olduğu sanılıyor. Ancak hiç de öyle değil. CHP’li başkanlardan “Aman konuşun, aman anlatın, umudumuz sizsiniz” ricasında bulunuyorlar.
