Dezenflasyon... Fiyat artış hızının, yani enflasyon oranın zaman içinde azalması anlamına geliyor. Yüksek enflasyondan düşük enflasyona geçiş sırasında yaşanan düşen enflasyon sürecini ifade ediyor.
Peki... Ankara’da, ekonomi koridorlarında alınan bu karar ve sonrası için nler konuşuluyor? Yıllarca ekonomi bürokrasisinde görev yapmış isimlerle konuştum. Ortak tespitleri şöyle:
... Geçen ay faizleri 14’te tutacaklarını ima etmişlerdi. Piyasa da bunu öyle okudu. Sabit tutulmasına şaşırmamak gerekiyor. Aslında 14’te tutmakla, 13’e indirmekle ya da 15’e çıkarmakla fark eden bir şey yok. Çünkü... Enflasyonun 36 olduğu ocak sonunda 40’ı aşacağı bir senaryoda normalde şu konuşulur: Örneğin enflasyon 19’dur, siz faizi 20 yaparsanız buna sıkı para politikası denebilir. Ya da 19’ken 18’e indirirseniz gevşeme var diyebilirsiniz. Faiz ile enflasyon arasındaki makas aşağı ya da yukarı, dar bir farkta olabilir. Ama enflasyon 36 iken faizin 14, 15 ve 13 olması arasına bir fark yok!
... Ekonomi politikasını yön verenler faizi 14’e indirirken kurda bu kadar oynaklık beklemiyorlardı. Enflasyonu bu kadar etkileyeceğini öngöremediler. Bence ip aralık enflasyonda koptu. Artık para politikası işlevsiz!
Piyasa kendi faizini belirliyor
Bir dönem Merkez Bankası’nda önemli görevlerde bulunmuş ve artık emekliliğini yaşayan bir ismin değerlendirmesi de şöyle:
... Kritik olan şu: Piyasa, Merkez Bankası (MB) oyun dışı kaldığı halde faizleri kendiliğinden sıkılaştırdı. Normalde MB’nin bağımsız çalıştığı bir ülkede, Merkez’in faiz oranı piyasayı belirler. Piyasa da MB’nin faiz oranında hareket eder. Şu anda ne oldu? Merkez, faizi iki aydır sabit tutmasına rağmen mevduat faiz oranları 15’lerden 21’lere, kredi faiz oranları da 35’lere çıktı. Yani MB oyun dışı kalmakla beraber ekonominin iç dinamikleri işledi. Çünkü ekonomi enflosyanist beklentilere göre işler. Enflasyonun yukarıya çıkacağı düşünülen bir ülkede bankalar mevduat sahiplerini bankaya çekebilmek için daha fazla faiz teklif etmek zorunda olduklarını gördüler. Faizi 21’lere çıkarttılar.
... Diğer taraftan enflasyonun daha da artacağını öngördükleri için bu sefer de topladıkları parayı müşterilerine satarken enflasyon kadar kredi faizi talep etmeye başladılar. (Yüzde 35’ler) Sonuçta... Siz MB’yi oyununun dışına atarsanız ya da enflasyonla hiç de uyumlu olmayan gerçek dışı bir faiz belirleseniz bile bu sadece sizin yaptığınızla kalır. Piyasa kendi faizini kendisi belirler.
MB’ye kilit vursanız sorun olmaz
Ekonomi nereye gidecek? Halkın yanıt aradığı soru bu! Ankara koridorlarında ekonomi politikalarını takip eden isimler iyimser değil. Tespitlere bakalım:
... Para politikasını gevşek tuttunuz ama bankalar sıkı para politikası uyguluyor. O zaman ekonomide talep aşağıya gelir. Tüketici, işletmeler kredi kullanmaz. O zaman ekonominin arz ve talep tarafı aşağıya yönelir. O zaman üretim ve istihdamdan vazgeçiyorsunuz demektir. Dengelemek için de Kredi Garanti Fonu’nu (KGF) devreye sokmak istiyorlar. (Not: KGF, KOBİ’lerin ve KOBİ dışı işletmelerin finansmana erişimine destek olan bir fon. KGF kredisi ile esnaflar ya da KOBİ’ler kredi kullanımını daha kolay tamamlayabilmektedir.) Büyüme ve istihdam üzerindeki yüksek faizleri de KGF ile dengelemeye çalışıyor iktidar.
... Kuru şu anda kontrol edebiliyorlar. Kur Korumalı Mevduat kısmen karşılık buldu. En azından kur duruldu. Ancak... Yüksek enflasyon oluyor ve olacak. İşsizlik aratacak. Dolayısıyla daha zor bir denklemin içerisine girdi Türkiye! Enflasyonu 15’ken aşağıya çekmek 35’ken aşağıya çekmekten daha kolaydır. 35’i 20 yapmak için bile olağanüstü çaba sarf etmeniz gerekiyor.
... 2002’de AKP iktidara geldiğinde enflasyon yüzde 29’du. Üç yıl içinde beşe düşürdüler. Kamu maliyesinde olağanüstü bir sıkılaşma yaptılar, ciddi anlamda para politikası sıkılaştırıldı, olağanüstü bir şekilde yabancı sermaye girişi sağlandı. O sayede enflasyon düşürüldü. Dolayısıyla enflasyonu kuru tutarak -ki hükümet olarak yönettiğinizden kurdan bahsediyorum, piyasanın yönettiği kur değil- böyle bir ortamda ne kadar tutacaksınız belli değil! Tutamazsanız daha kötü bir tablo olacak. Tamam kuru 14’te tutuyorsunuz ama piyasa kopmuş durumda. Merkez Bankası’na bugün kilit vursanız sorun olmaz.
... Bu dönemde ne enflasyon aşağıya gelir ne de istihdam artar. Savrulduğunuz zaman yönetemezsiniz. İktidar, ekonomiyi yönetenler, şunu kabul etmeli: Öncelik kur değildir enflasyondur yani enflasyonun aşağıya çekilmesidir. Enflasyon olan bir ülkede zor geçinen geniş kesimlerin hayatı daha da aşağıya yönelir. Ancak Ankara’da bir grup maalesef enflasyonun bu durumda olmasından rahatsız değil.
