Ülkemizde özel sektör istihdamın yüzde yetmişini bünyesinde barındıran KOBİ'lerde işler çok da istenildiği gibi gitmiyor. Bankalardan çekilen kredilerin yüksekliği, işletme sermayelerinin yetersizliği, sıkı para politikası, vergi yükü, nitelikli personel arzının karşılanamaması gibi nedenlerle ticari hayatın lokomotifini oluşturan KOBİ'ler de orta ve küçük ölçekli esnaf endişeli.
Ham madde fiyatlarındaki enflasyon etkisinden tutunda enerji harcamalarına, personel giderlerinden, pahalı da olsa bankalardan borçlanamamaya kadar birçok olumsuzluk içinde var olma mücadelesi gösteren KOBİ'lerin krizi fırsata dönüştürme hikayelerinde dikkat etmesi gerekenleri birlikte değerlendirelim.
SANAYİ VE HİZMET SEKTÖRLERİNDE FAALİYET GÖSTEREN 3 MİLYON 713 BİN GİRİŞİM KOBİ SINIFINDA
TÜİK’e göre, KOBİ'ler 2023 yılında toplam girişim sayısının %99,7'sini oluşturdu. Buna karşılık; istihdamın %70,5'ini, personel maliyetinin %47,9'unu, cironun %47,4'ünü, üretim değerinin %41,6'sını ve faktör maliyetiyle katma değerin %40,1'ini oluşturdu.
KOBİ'LER EN FAZLA TİCARET SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTERDİ
Ekonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına göre 2023 yılında KOBİ'lerin; %36,1'i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe faaliyet gösterirken, %15,2'si ulaştırma ve depolama sektöründe, %12,3'ü ise imalat sanayi sektöründe faaliyet gösterdi.
KOBİ İSTİHDAMI İÇİNDEKİ EN YÜKSEK ORAN TİCARET SEKTÖRÜNDE OLDU
2023 yılına ilişkin olarak; toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı faaliyetlerindeki KOBİ istihdamının toplam KOBİ istihdamı içindeki oranı %26,5 olurken, personel maliyeti için bu oran %22,9, ciroda %53,2, faktör maliyetiyle katma değerde %24,8 ve üretim değerinde ise %15,6 olarak gerçekleşti.
VERGİSEL YÜK ÇOK AĞIR
Vergi Müfettişleri Derneği tarafından 2024 yılına ilişkin yapılan açıklamada; Vergi Denetim Kurulu mensubu Vergi Müfettişleri tarafından 2024 yılında yürütülen vergi incelemeleri sonucunda (izaha davet müessesesi ve teftiş programları dahil) tarhı önerilen vergilere ve kesilmesi önerilen cezalara ilişkin tutar toplamı 124 milyar TL'yi aşarak vergi incelemelerinde rekor tutara ulaşıldı.
Ellerindeki sınırlı imkanlar ile bir şeyler üreterek istihdam yaratmaya çalışan ve katma değer üreten kayıtlı firmalarda özellikle vergisel nedenlerden dolayı etkin bir kamu haciz prosedürünün işletilmesi ne yazık ki bazı durumlarda işletmelerin önemli ölçüde yara almasına sebebiyet verebiliyor.
Devasa firmaların vergi yükünden enteresan bir şekilde kurutulabildiği, gerçekten emekçinin yanında hayatta kalma mücadelesi veren KOBİ'lerden alacaklı olan kamunun tahsilat süreçlerinde etkin uzlaştırmalarla tahsilat süreçlerinin yönetilmesi ayrıca önemli.
BANKA RİSKİ ÇOK YÜKSEK
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumundan elde edilen son verilere göre KOBİ'lerin de içinde olduğu ticari kredilerin toplam büyüklüğü 3 Ocak itibariyle, 12 Trilyon 97 Milyar 797 Milyon lira seviyesine ulaştı. Gününde ödenemediği için takibe intikal eden alacak miktarı karşılıksız çek ve protesto edilen senetler haricinde 177 Milyar 237 Milyon lira seviyesinde.
KOBİ'LER YERİNDE SAYMIŞ
2009 yılında çalışan başına ortalama katma değer 15 bin lira iken 2023 yılında bu değer 296 bin lira seviyesine yükselmiştir. Ancak çalışanların toplam katma değer içindeki payı 2009 yılında yüzde 43 olurken, 2023 itibariyle yüzde 40 olarak bu oran gerçekleşmiştir. Gelinen durum özetle ülkemizdeki KOBİ'lerin düşük ve orta düşük teknolojideki payının yani katma değerli ürün sınıfına giren ürün ve hizmetler konusunda dünya ile rekabet noktasında istenilen seviyede olmadığını ortaya koymaktadır.
KOBİ'LER NASIL BAŞARACAK?
KOBİ'ler kendilerine sunulacak uygun finansman koşullarının tahsis edilmesi, sıcak paraya ulaşabilmenin mümkün kılınması, işletme sermayelerinin yeterli ve güçlü olması halinde ancak daralan ekonomik şartlardan başarı ile çıkabilirler.
Bununla birlikte KOBİ'ler, katma değerli ürünler üreterek, dış ticarette stratejik avantaj sağlayacak pazarlara girerek ihracat kalemlerini çeşitlendirmeli, uzun süren kronik enflasyon problemi sonucu uygulanan makro ihtiyati tedbirler ve kredi kısıtları dolayısıyla finansmana erişim zorluklarının ortadan kaldırılması, ekonomik yoksunlukların hukuki bir aygıta dönüştürülmemesi; icra takibi, konkordato ve alacak davaları ile tahsilat sürelerinin uzamasının yapılacak yeni düzenlemeler ile önüne geçilmesi, aile şirketlerindeki anlaşmazlıkların birlikte yazılacak şirket anayasası etrafında uzlaşı yöntemiyle tüm süreçlerin yürütülmesi, profesyonel yöneticilerin kurumlara kazandırılması, çalışan başına düşen verimlilik ve katma değerin sektör bazlı eğitim programları ile yükseltilmesi gibi unsurları bir araya getirerek KOBİ'ler ancak başarıya ulaşabilecek.
