Mevlevilik merkezlerinden 800 yıllık Afyonkarahisar Mevlevi Camii

Halk arasında “Türbe” ismiyle de anılan yapı; kuzey, batı ve güneyden sokakla, doğudan evlerle çevrili. Cami, kuzey ve güneyden avluya girilen iki demir kapıya sahip. Kuzey kapısı aşağıda olup basamaklarla avluya, ikinci bir basamak dizisiyle caminin kapısına çıkılıyor. Caminin giriş cephesi doğuya bakıyor. Ana ünite türbe, semahane ve mescid, şerbethane, bacılar mahfili ve son cemaat yerinden oluşuyor. Ayrıca derviş hücreleri, matbah-ı şerif, selamlık dairesi, mezarlık ve harem daireleri de bulunmakta ise de bugün selamlık, mezarlık ve harem daireleri mevcut değil. Bina kesme taştan yapılmış ve kapısı üzerinde, kitabe yerine kabartma bir Mevlevi külahı yer alıyor. Tek şerefeli minaresi batıda konumlanmış. Kuzeye bakan cümle kapısından merdivenlerle çıkıldıktan sonra dedelerin hücreleriyle çevrili, ortasında şadırvan bulunan büyük bir avluya giriliyor. Eskiden Mevlevihane’nin doğusunda bulunan şeyh evi yangından sonra yıkılmış. Kapının sağındaki mutfağın bir bölümünde çilehane yer alıyor. Kasnağındaki renkli camlı pencereleriyle büyük kubbe, yapının örtü sistemini oluşturuyor. Semahanenin doğusundaki şerbethanenin üst katında semahaneye bakan, kafeslerle çevrili kadınlar mahfili buunuyor. Semahanenin sol tarafı türbe bölümü. Türbede, Mevlevi şeyhlerine ait 12 sanduka bulunmakta. Mevlana’nın torunlarından Aba Puş-i Veli, Sultan-ı Divani (Mehmet Semai Çelebi), Hızır Şah Çelebi gibi Mevlevi büyükleri ile Şah İsmail’in oğlu Elkas Mirza da burada yatmakta. Günümüzde cami olarak kullanılan yapı son olarak Mimar Arif Turunç tarafından onartılmış. Afyonkarahisar Mevlevihanesi’nin, tekkelerin kapatılmasından önce diğer mevlevihaneler arasında ayrı bir yeri vardı. Semahane, matbah ve öbür bölümleriyle birlikte esasen büyük mevlevihane olan yapı, mevlevilik töresinde de Konya’dan sonra ikinci sırayı alıyor.