Haziran 2023’ten bu yana enflasyonun düşürülmesi adına alınan bir dizi kararlar sonrasında uygulamaya konulan sıkı para politikası çerçevesinde sıcak paraya ulaşamayan esnaf sadece bir ödeme vasıtası olarak kullanılabilecek çeki adeta kredi aracına dönüştürdü.
Şirketlerde işletme sermayelerinin yetersizliği ile yaşanılan ekonomik dar boğaz sonrasında yüksek faize rağmen kullandırılmayan kredilerin üzerine bir de gününde tahsili mümkün olmayan alacakların birikmesi ne yazık ki çok zor bir 2024 yılının yaşanmasına neden oldu.
Ekonomik açıdan alınan kararlar ile hukukun ne kadar iç içe geçtiğinin önemli bir göstergesi olarak; enflasyon beklentilerinin düşürülmesi için parasal sıkılaştırma dönemi ve sonrasında gerçekleşen karşılıksız çek adedi ve miktarı ile karşılıksız çek keşide etme suçundan yapılan yargılama sayısının ne olduğunu ayrıca çek kanununda özel olarak düzenleme altına alınan ceza sorumluluğunu birlikte inceleyelim.
KARŞILIKSIZ ÇEK MİKTARI YÜZDE 210 ARTTI
2023 yılında 146.986 adet, 57 milyar 213 milyon tutarındaki çek bankalara ibraz anında karşılıksız çıkarken; 2024 yılında 273.303 adet çek miktarsal olarak yüzde 210’luk bir artış göstererek 177 milyar 463 milyon lira seviyesine ulaştı.
Karşılıksız çek miktarındaki yüzde 210’luk artış pek tabi ki keşideciler hakkında açılan karşılıksız çek davalarını da ciddi oranda arttırdı.
SON İKİ YILDA KARŞILIKSIZ ÇEK SUÇU YÜZDE 90 ARTTI
2023 yılında karşılıksız çek keşide etmek suçundan toplamda 50.409 dava görülürken sadece yıl içinde gelen 25.788 yeni dava açılmıştı. Ancak 2024 yılında karşılıksız çek keşide etme suçundan 72.445 dava görülürken sadece yıl içinde 48.898 yeni dava dosyası görülmeye başlanarak sadece son iki yıl içinde gelen dava dosya sayısı yüzde 90 arttı.
Kaynak, T.C. Adalet Bakanlığı, Adalet İstatistikleri, 2024
2025 YILINDA ÇEKE DAYALI ALACAK SAYISI ARTABİLİR
Sadece 2023-2025 yılları arasındaki Ocak-Mart dönemleri kıyas edildiğinde 2025 yılında önceki yıllara nazaran daha yüksek bir çek alacağının takibe konu edileceğini söyleyebiliriz.
2023 yılının Ocak-Mart döneminde 8 Milyar 513 milyon TL karşılığı 30.158 adet çek;
2024 yılının Ocak-Mart döneminde 28 Milyar 125 milyon TL karşılığı 48.829 adet çek;
2025 yılının Ocak-Mart döneminde 44 Milyar 612 milyon TL karşılığı 59.323 adet çek; bankalara ibraz anında karşılıksız çıktı.
Bu durum çeke dayalı icra takiplerinde ciddi anlamda bir artışa sebep olabileceği gibi aynı zamanda geçtiğimiz yıllara nazaran karşılıksız çek keşide etme suçundan yapılacak yargılamalarda da ciddi bir artışa neden olabilir.
Kaynak; Adalet Bakanlığı, Adalet İstatistikleri, 2024
CEZA SORUMLULUĞU, ÇEK DÜZENLEME VE ÇEK HESABI AÇMA YASAĞI
Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak “karşılıksızdır” işlemi yapılmasına sebebiyet veren kişi hakkında, hamilin şikâyeti üzerine, her bir çekle ilgili olarak, bin beş yüz güne kadar adli para cezasına hükmolunur. Ancak, hükmedilecek adli para cezası; çek bedelinin karşılıksız kalan miktarından az olamaz. Mahkeme ayrıca, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına; bu yasağın bulunması hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının devamına hükmeder.
Yargılama sırasında da resen mahkeme tarafından koruma tedbiri olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına karar verilir. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi, bu tüzel kişi adına çek keşide edenler ve karşılıksız çekin bir sermaye şirketi adına düzenlenmesi durumunda ayrıca yönetim organı ile ticaret siciline tescil edilen şirket yetkilileri hakkında uygulanacaktır.
