Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kiralama, iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde dövizin kaldırılması birçok soru işaretini de beraberinde getirdi. Bugüne kadarki tek uygulaması 1940’ta çıkarılan kanun olan bu düzenleme, ülkemizde kriz olduğunu gösteren resmi belge midir?

Dövizle kiralamaları yasaklayan kararname özellikle alışveriş merkezlerindeki mağazaları yakından ilgilendiriyor. Dövizle kiralamaları yasaklayan kararname özellikle alışveriş merkezlerindeki mağazaları yakından ilgilendiriyor.


Hükümet, yaşadığımız döviz kuru problemi nedeniyle dövize olan talebi azaltmak ve ülkeye döviz girişini sağlamak için, ardı ardına Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ile düzenlemeler yapıyor. Döviz mevduatına uygulanan stopajın artırılması, ihracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesi ve bankaya satılması zorunluluğu  uygulamasından sonra; bu kez de 13 Eylül 2018 tarihinde Türk Parası Kıymetini Korumu Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar (Karar Sayısı: 85)” yayımlandı. Karar bir sayfa olmasına rağmen Türkiye’deki ticari yaşamı derinden etkileyecek, binlerce probleme ve ihtilafa yol açacak gibi görünüyor.

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile; Türkiye’de yerleşik kişilerin, kendi aralarında düzenledikleri bazı sözleşmelerde, sözleşme bedelinin Türk Lirası (TL) olarak belirlenmesi zorunlu hale getirilmiştir.

KİMLER TL’YE DÖNECEK?

Karara göre; Türkiye’de yerleşik kişilerin, bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dahil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamayacaktır.

Düzenlemenin kapsamı oldukça geniş olup; iş ve hizmet sözleşmelerini de kapsamaktadır.

Buna göre; düzenlemenin yürürlüğe girdiği 13.09.2018 tarihinden itibaren 30 gün içinde, yukarıdaki nitelikteki olan ve daha önce yapılmış olan yürürlükteki sözleşmelerdeki döviz cinsinden kararlaştırılmış bulunan bedellerin TL’ye çevrilmesi gerekmektedir.

YERLEŞİKLİK NE DEMEK?

Kararın kapsamına, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarındaki sözleşmeler girdiğine göre Türkiye’de yerleşik olmak ne demektir? diye baktığımızda; Gelir Vergisi Kanunu’nda ikametgahı Türkiye’de bulunanlar, bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak 6 aydan fazla oturanlar Türkiye’de yerleşmiş sayılmaktadır. Ayrıca Medeni Kanun’da “Yerleşim yeri bir kimsenin kalma niyetiyle sürekli oturduğu yerdir’’ tanımlaması yapılmıştır.

Türkiye’deki yabancı futbolcular veya yabancı CEO’lar ile yapılan sözleşmeler, bu kişilerin Türkiye’de kalma süresinin 180 günü aşması durumunda; dövizden TL’ye dönüştürülecektir.

İLAVE DAMGA VERGİSİ GELİYOR

Cumhurbaşkanlığı kararının sözleşmenin tarafları açısından ilave Damga Vergisi yükümlülüğü getirdiğinin de altını çizmemiz gerekmektedir. Damga Vergisi Kanunu’nun 14’üncü maddesine göre; sözleşmede yer alan unsurlardan sadece bedele ilişkin değişiklik yapıldığında, artan bedel üzerinden Damga Vergisi hesaplanması gerekmektedir. Maddenin ilgili bölümü şöyledir:

“Belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin değiştirilmesi halinde artan miktar aynı nispette vergiye tabidir (6728 Sayılı Kanun’un 25’inci maddesiyle eklenen cümle; yürürlük 09.08.2016). Birinci fıkraya göre azami tutardan vergi alınan mukavelenamelerin diğer hükümlerinde değişiklik olmaksızın sadece bedelinin artması durumunda, artan bedele ilişkin bu hüküm uygulanmaz. Bunların devri halinde aslından alınan verginin dörtte biri alınır.”

ÇOK KAVGA ÇIKACAK

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi’nde konuya ilişkin olarak, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na düzenleme yapma yetkisi verilmiştir. Bu düzenleme istisnaları belirleme konusunda olacağı için, çok dikkatli yapılmak zorundadır.

Ticari yaşamın gereklerini dikkate almadan yapılacak düzenlemeler, iş barışını bozacaktır. Kararnamede sözleşmelerin dövizden TL’ye dönüştürülmesi için belirlenen 30 günlük süre çok kısadır. Daha Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın tebliği ortada yok iken, sözleşmelerin TL’ye dönüştürülmesi için tanınan 30 günlük süre işlemeye başladı. Dövizden TL’ye dönecek olan sözleşmelerin sadece kira sözleşmelerinden ibaret olmadığı, çok yüksek meblağları ve kapsamlı projeleri içeren, hatta hazırlanmaları bir yılı bulan sözleşmeler olduğu dikkate alındığında; 30 gün içinde dövizden TL’ye dönmek o kadar da kolay değildir.

Düzenleme ile ilgili cevap bekleyen sorular


1 Bu düzenleme, Borçlar Hukuku’nda düzenlenmiş bulunan “fertlerin irade serbestisi” prensibine aykırı değil midir?
2 İktisadi ve siyasi kriz, savaş gibi olağanüstü durumlarda kanun koyucu veya kanunların verdiği yetkiye dayanarak idare, sözleşme yapma zorunluluğu getiren kurallar koyabilir. Bunun ülkemizde şimdiye kadarki tek uygulaması, şu anda yürürlükte bulunmayan 1940 tarih 3780 sayılı Milli Korunma Kanunu ile “haklı sebep olmaksızın mevcut malın satışa arz etmemeyi ve satıştan kaçınmayı yasak etmek” suretiyle bir sözleşme yapma zorunluluğu getiren düzenlemeydi. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, ülkemizde kriz olduğunu gösteren resmi belge midir?
3 Sözleşmenin taraflarından biri, sözleşmenin TL’ye dönüştürülmesini kabul etmezse ne olacak?
4 Sözleşmeler TL’ye hangi kurdan dönüşecek?
5 Sözleşmelerden kaynaklanan takipteki alacaklar ne olacak?
6 Daha önce doğmuş borç ile ilgili alınan dövizli çek ve senetlerin akıbeti ne olacak?
Herkes gibi biz de bu soruların cevabını merakla beklemekteyiz…

 

plusbanner2x