Cumhurbaşkanı Yardımcısı (ABD’de olduğu gibi “Vice-President/Yar-Başkan” değil yardımcı) Dr. Cevdet Yılmaz, 1 Kasım 2024’te yaptığı bir konuşmada “2024 yılında Türkiye’nin GSYH’si (milli gelir diye okuyun) 1.3 trilyon doları aşacak ve kişi başına GSYH 15 bin doların üstüne çıkacak” dedi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek 2022’de 10 bin 660 dolar olan kişi başına GSYH’nin, 2023 yılında 2 bin 450 dolar artarak 13 bin 110 dolara ulaştığını daha önce müjdelemişti. Bu sayılara göre son iki yılda kişi başına milli gelirimiz 4 bin 440 dolar (15 bin 100 eksi 10 bin 660) artmış olacaktır. Bu %42 büyüme demektir. Gözlerinizi yumup bu müthiş zenginleşmeyi zihninizde canlandırın. Cumhuriyetin ilk 99 yılında 10 bin 660 dolara gelebilen kişi başına milli gelirimiz, son iki yıl içinde %42 büyüyerek 15 bin 100 dolara çıkıyor. Üstelik bu göz kamaştıran büyüme, çok ters şartların hüküm sürdüğü bir dönemde gerçekleşiyor. Hatırlayalım: 2023 Şubat’ında ülkemizde, dünyanın gelmiş geçmiş en kapsamlı depremi oluyor. Aynı yıl seçimler yapılıyor. Ardından ekonomiyi küçültmeyi göze alan bir dezenflasyon politikası uygulanmaya başlanıyor. Ama dolarla ölçülünce milli gelir adeta coşuyor. Bu hesapta bir hesap hatası olduğu kesin.
TENCERE DOĞURAN KAZAN ÖLDÜ
Nasrettin Hoca, kullanıp geri vermek üzere komşusundan bir kazan ödünç alıyor. Kazanı iade ederken içine bir de tencere koyuyor. Komşu hayretle “Bu tencere de nereden çıktı?” diye soruyor. Hoca, “Senin kazan doğurdu” diyor. Komşu güle oynaya kazanı ve tencereyi alıp gidiyor. Hoca ikinci defa aynı kazanı ödünç isteyince komşu tereddüt etmeden hocanın ricasını yerine getiriyor. Ancak bu sefer Hoca kazanı iade etmiyor. Komşu “Kazanımı geri ver Hocam” diyor. Hoca da “Veremem, çünkü senin kazan öldü” cevabını veriyor. Komşu “Yapma Hocam, hiç kazan ölür mü?” deyince Hoca da “Doğurduğuna inandın, öldüğüne niçin inanmıyorsun?” diyor.
ÖLEN KAZAN TENCERE DOĞURDU
16 Ağustos 2013’te Mehmet Şimşek iki hesap açıklamıştı. Birincisi, GSYH son 10 yılda (2002-2013) sabit TL ile %63 büyüdüğü, ikincisi aynı dönemde GSYH cari kurdan %241 artarak 230 milyar dolardan 786 milyar dolara çıktığıydı. Kişi başına GSYH de 2013’te 12 bin 580 dolar olmuştu. İzleyen yıllarda, sabit fiyatlarla GSYH büyümeye devam etti. Ancak genişleyen cari açık yüzünden, TL değer kaybetti. Kişi başına GSYH 2020’de 8600 dolara kadar indi. Sonra hafifçe yükseldi. 2023 seçiminden sonra enflasyonla mücadele için “yüksek faiz-düşük kur” politikası uygulanmaya başlanınca TL tekrar değerlendi. Bu sayede kişi başına GSYH sabit TL fiyatlarıyla %7 artsa da dolara döndürülünce %42 artışla 2024’te 15 bin doları aşmış olacak. GSYH fizik bir oluşumdur: Ne ile ölçülürse ölçülsün iki farklı “oransal büyümesi” olamaz.
DÖRT İŞLEM HATASI YOK AMA HESAP YANLIŞ
İktisadın zaafı ölçme sorunlarıdır. Bunun sebeplerinden biri, elde fen bilimlerin sahip olduğu (watt, kg veya metre gibi) sabit bir ölçü biriminin olmamasıdır. İkincisi, iktisatta sebep sonuç ilişkilerinin deterministik değil ihtimali olmasıdır. Milli gelir değişimleri yorumlanırken hataya düşmemek için yıllık değil uzun süreli sayılara bakılır. Bu bir. İkincisi, eğer hesaplar uluslararası kıyaslama için yapılmıyorsa, ülke ekonomileri dolarla değil, kalibre edilmiş ulusal para birimiyle izlenir.
SON SÖZ: Sayılar değil, insanlar yanıltır.
