ERDOĞAN SÜZER/ANKARA
Milli gelir, Nisan-Haziran döneminde yüzde 3,8 oranında arttı. Ancak, milli gelir yıllık bazda 799 milyar dolardan 772 milyar dolara geriledi, kişi başına gelir de 5 yıl aradan sonra ilk kez 10 bin doların altına indi. Vatandaş yıl başından bu yana tam 398 dolar birden fakirleşti.
Ekonomi 26,6 milyar dolar eridi
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2015 yılı 2’nci çeyrek dönemine ait Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) verilerini açıkladı. Beklenti ve tahminler, büyümenin yüzde 3,4 civarında olabileceği yönündeydi. Ancak gerçekleşme, tahminlerin 0,4 puan üzerine çıktı. Yüzde 3,8’lik büyümeyle milli gelir 2’inci çeyrekte 180 milyar 451 milyon dolar, 6 aylık milli gelir de 361 milyar 405 milyon dolar oldu. Yıllık bazda milli gelir ise yıl başına göre 26,6 milyar dolarlık erimeyle 772 milyar dolar seviyesine geriledi.
Seçim harcaması etkili
Yüzde 3,8’lik büyüme,2014 yılı ilk çeyreğinden bu yana ulaşılan en yüksek büyüme verisi oldu. Bu yüksek büyümede ise özellikle 7 Haziran seçimleri öncesinde yapılan harcamalar etkili oldu. Seçimler öncesinde bir taraftan kamu harcamaları diğer yandan vatandaşın tüketim harcamalarında belirgin artış oldu. Bu dönemde hanehalkının tüketim harcamaları yüzde 5,6 devletin tüketim harcamaları yüzde 7,2, sabit sermaye oluşumu yüzde 9,7 ithalat yüzde 1,6 büyürken, ihracat yüzde 2,1 oranında küçüldü.
Kişi başına 398 dolar kaybettik
Milli gelir TL bazında artmasına karşın, kurdaki artış nedeniyle dolar bazında adeta eridi. TÜİK 2014 yılı milli gelirini 799 milyar dolar, kişi başına geliri de 10 bin 390 dolar olarak açıklamıştı. Buna göre milli gelir 2014 yılı sonunda TL bazında 1 katrilyon 747 milyar TL, kişi başına gelir de 22 bin 722 lira oldu. Bu yılın ilk 6 ayının sonunda ise milli gelir yıllık bazda 772 milyar 399 milyon dolara, kişi başına gelir de 9 bin 992 dolara geriledi. Kişi başına milli gelir 6 aylık dönemde 398 dolar birden eridi. Dolardaki artış seçimlerin ardından yılın ikinci yarısında daha da hızlanırken ekonomi terör ve siyasi belirsizlikle yavaşladığı için, önümüzdeki dönemde bu erimenin katlanarak artması bekleniyor.
Nasıl hesapladık?
TÜİK, normalde çeyrek dönemler itibariyle yıllık milli geliri ve kişi başına düşen milli geliri hesaplamıyor. Bu nedenle TÜİK’in yıllık bazdaki resmi büyüme verileri 2014 yılı sonunu gösteriyor. 2015 yılı verileri ancak 2016 yılı ilk çeyrek döneminde açıklanabilecek. Bununla birlikte, çeyreklik milli gelirlerin toplamı ile TÜİK’in kişi başına gelir hesabında kullandığı yıl ortası nüfus verileri üzerinden SÖZCÜ’nün yaptığı projeksiyonlar, kişi başına milli gelirin Haziran sonu itibariyle 9 bin 992 dolara gerilediğini işaret ediyor. TÜİK’in 2015 yılı sonu için kişi başına geliri bu tutarın çok daha altında açıklayacağı hesaplanıyor.
2009’a geri döndük
Türkiye ekonomisi, beklentilerin üzerinde gerçekleşen büyümeye rağmen dolar bazında 2011 yılının gerisine gitti. Milli gelir 2011 yılında 774 milyar dolar düzeyine ulaşmıştı. 2015’in Haziran sonunda ise yıllık milli gelir 772 milyar dolara geriledi. Türkiye kişi başına gelirde ise 2009 yılından bu yana ilk kez 10 bin doların altına düştü. 2008 yılında 10 bin 444 dolara kadar çıkan kişi başına gelir, küresel krizin etkisiyle 8 bin 561 dolara kadar gerilemişti.
Yabancı ülkelerde harcadık
Yılın ikinci çeyreğinde hanehalkı tüketimi yüzde 5,6 düzeyinde gerçekleşirken, toplam yurt içi tüketim artışı yüzde 4,5 oldu. Buna karşılık, vatandaşların yurt dışında yaptığı tüketim harcamalarındaki artış yüzde 26,9 seviyesine çıktı. Yabancıların ülkemizdeki harcamaları ise artmadı, aksine yüzde 7,8 geriledi. Devlet harcamaları yüzde 7,2 artarken, maaş harcamalarındaki artış yüzde 1,9’da kaldı, mal ve hizmet alımına ilişkin harcama ise yüzde 11,6’ya çıktı. Bu dönemde tarım yüzde 6,7, sanayi yüzde 4,1, imalat sanayi yüzde 5, inşaat yüzde 3 ve eğitim yüzde 4,1 büyüdü. Madencilikte ise yüzde 5,1’lik küçülme yaşandı.
Tablo: 6 ayda kişi başına 398 dolar fakirleştik
GSYİH Kişi başına GSYİH Kişi başına
Yıllar (Milyon Dolar) gelir (Dolar) (Milyar TL) gelir (TL)
2004 390.387 5.775 559 8.270
2005 481.497 7.036 649 9.482
2006 526.429 7.597 758 10.944
2007 648.754 9.247 843 12 018
2008 742 094 10.444 950 13.378
2009 616.703 8.561 952 13.223
2010 731.608 10.003 1.099 15.023
2011 773.980 10.428 1.298 17.484
2012 786.283 10.459 1.417 18.846
2013 823.044 10.822 1.567 20.607
2014 799.001 10.390 1.747 22.722
2015 1.Ç 794.132 10.299 1.780 23.086
2015 2.Ç 772.399 9.992 1.834 23.725
Not: 2015 1 ve 2’nci çeyrek dönemlerdeki yıllık milli gelir ile kişi başına düşen milli gelir TÜİK verileri dikkate alınarak bizim tarafımızdan hesaplanmıştır.
