Odintext adında bir "metin analitiği" bilgisayar yazılımını geliştiren Tom H. Anderson, Tevrat ve Zebur'u kapsayan Eski Ahit, İncil'i de kapsayan Hristiyanlık metinlerini oluşturan Yeni Ahit ve Kur'an-ı Kerim'i metinsel olarak bu yazılımdaki veri analitiği tekniklerini kullanarak analiz etti.

REHA BAŞOĞUL/İSTANBUL

Mevcut dünyadaki terör olayları ve yarattığı siyaset gerilimi ikliminde bir çok tartışmaya yol açacak şekilde tekrar gündeme gelen "İslam'ın şiddet dini olduğu" görüşlerinden ilham aldığını ve analizine kutsal kitaplar arasında bir sıralama ve seviye testi olarak bakmayı amaçlamadığını söyleyen Anderson'un, blogunda 3 bölüm halinde yer verdiği analizde, Kutsal Kitaplardan Eski Ahit, Yeni Ahit ve Kur'an'ın hangisinin daha çok şiddet terminolojisi içerdiğini, metin analitiğindeki Doğal Dil İşleme teknolojisi(NLP) ile analiz etmeyi hedefledi.

Anderson, analizinde, veriye dijital ulaşma kolaylığı ve adına online çevrimiçi Kur'an-ı Kerim projesi olması nedeniyle yaygın kullanımı olan Hindistanlı Maulana Muhammad Ali'nin İngilizce çevirisini tercih ederken, Kitab-ı Mukaddes için Kral James versiyonu yerine yeni dil güncellemelerinin eklenmesi nedeniyle Yeni Uluslararası Versiyon'u(NIV) tercih ettiğini belirtiyor.

3 kutsal kitaptan yaklaşık olarak 37.000 ayetin içinden 886.000 kelime analiz edildi. Bu analize göre Anderson'un vardığı sonuç Tevrat'ın Kur'an'dan daha çok şiddet içerdiği oldu. Kur'an-ı Kerim'in yüzde 2,1'i şiddet ve yok etme terminolojisinden oluşurken, Yeni Ahit'te bu oran yüzde 2,8, Eski Ahit'te ise yüzde 5,3 olduğu ortaya çıktı.

Anderson, Tevrat'ın çok daha "öfkeli" bir dil kullandığını söylerken, "Sevinç" in ise nispeten çok daha az yer aldığını belirtiyor.

Karşıt bir ifade olan "Sevgi" terminolojisine baktığımızda Yeni Ahit'te yüzde 3, Eski Ahit'te yüzde 1,9, Kur'an'da ise yüzde 1,26 oranında yer alıyor. Kur'an metin karakteristiğinde "affetme" ve "merhamet" in yüzde 6,33 gibi bir oranla güçlü bir şekilde yer aldığını sonucuna var analizde, aynı ifadelerin İncil'de yüzde 2,9 , Yeni Ahit'te ise yüzde 0,7 oranında yer aldığını belirtiyor. Kur'an-ı Kerim'de "Allah", en sık "Merhamet Sahibi" ifadesi ile birlikte yer alıyor.



Kutsal kitaplarda yer alan ifadelerin birbirleri arasındaki ilişkini frekans analizi üzerinden yakınlaşmalarını gösteren analiz

Anderson, analizinde Öfke, Korku, Nefret, Şaşkınlık, Keder,Sevinç, Güven, Ümit Etme olmak üzere 8 ana duyguyu ele alarak bir farklılıkları ve benzerlikleri ortaya koymak adına bir karşılaştırma yapıyor.



Buna göre Eski ve Yeni Ahit'ten oluşan Kitab-ı Mukaddes ile Kur'an kıyaslamasında, Korku, Güven ve Sevinç duygularının Kur'an'da daha baskın olduğu, Öfke'nin ise Kitab-ı Mukaddes'de daha baskın yer aldığı ortaya çıkıyor. Buna karşı Keder, Ümit Etme,Şaşkınlık için ise benzer bir skor alıyor.

Buna karşın Kitab-ı Mukaddes'i Eski ve Yeni Ahit olarak ayrı ayrı bakıldığında; Yeni Ahit ile Kur'an kıyaslaması sonucu, Kur'an daha fazla Öfke,Korku,Güven,Keder, Korku içerirken, Yeni Ahit daha çok Ümit Etme skoru olarak ayrışıyor. Şaşkınlık ve Nefret ise hemen hemen aynı skora tekabül ediyor.

Üç Kutsal Kitabın, kendi aralarında 8 ana duygu bazında karşılaştırma skorları


Analizin Eski Ahit- Kur'an-ı Kerim metinsel analiz karşılaştırmasında, Eski Ahit'in daha çok Öfke ve Keder skoruna karşın, Kur'an Korku, Güven ve Sevinç skoru alarak farklılaşıyor. Şaşkınlık, Ümit Etme ve Keder için ise iki kutsal kitap da benzer skora sahipler.

Üç kutsal kitabın içinde geçen kelimelerin sıklığına göre kendi aralarındaki Benzerliklerin ve Farklılık analizi


Analizin bir diğer parçasında, üç Kutsal Kitap arasında, aralarındaki yer verme sıklığı açısından benzerliklere yer verilen bölümüne göre "İsa" Yeni Ahit'te en özgün ve sık geçen ifade olarak öne çıkarken , bu ifade Kur'an'da bir kaç kez geçiyor. Buna karşın Eski Ahit'te "Tanrı" ve "Efendi" ifadesi sıklıkla yer veriliyor.

Anderson, analizinde üç kutsal kitapta en çok geçen kelimelerin oranlarına karşılaştırmalı olarak yer verdi


Analizin bir ilginç noktası olarak; "İsrail" ifadesi, Kur'an'da Yeni Ahit'e göre daha sık geçiyor. İman/İnanç teması ise Kur'an'da yüzde 7,6 oranında yer alırken, Yeni Ahit'te yüzde 4,8, Eski Ahit'te ise yüzde 0,2 oranında yer alıyor.

İfade analizinde bir diğer nokta, Eski ve Yeni Ahit'te "Yahudi olmayanlar"(gentile) ifadesi, Kur'an'da "inanmayanlar" olarak karşılık buluyor ve her iki yaklaşımda "inanmayanlar" "düşman" kelimesiyle birlikte bahsediliyor.