Eskişehirli antikacı Sadık İrk (38) tarafından Yalova eskici pazarından alınan Behice Boran’ın arşivi TÜSTAV kurucularından ve halen mütevelli heyeti üyesi olan Abdurrahman Atalay’a ve TÜSTAV üyesi olan Şerafettin Arun’a teslim edildi. Arşivin kitap haline getirilmesini isteyen İrk, belgelerin emin ellere geçtiği için mutlu olduğunu söyledi.

Behice boranı arşivi bir eskicide Sadık Irk tarafından bulunmuştu. Foto: Sözcü Behice boranı arşivi bir eskicide Sadık İrk tarafından bulunmuştu. Foto: Sözcü

SÖZCÜ DUYURMUŞTU


1980 darbesiyle kapatılan Türkiye İşçi Partisi’nin (TİP) son Genel Başkanı Behice Boran’ın geri dönüşümden çıkan aile mektupları, cezaevi günlükleri, TİP merkez komite üyelerine yazmış olduğu mektup ve fotoğrafların olduğu arşivi Sözcü Gazetesi okurlarına duyurmuştu. Gazetede çıkan haberler üzerine çok sayıda kişi belge ve fotoğrafları değerlendirmek için antikacı Sadık İrk ile iletişime geçtiği ancak antikacı İrk, arşivi en iyi şekilde değerlendireceklerine inandığı TÜSTAV yetkililerine teslim etti.

Arşivde günlükler, mektuplar, konuşma mertinleri ve fotoğraflar buluyor. Foto: Sözcü Arşivde günlükler, mektuplar, konuşma mertinleri ve fotoğraflar buluyor. Foto: Sözcü

GERÇEK SAHİPLERİNE ULAŞTI


Antikacı Sadık İrk, Yalova eskici pazarından bularak aldığı Behice Boran arşivinin emin ellere geçmesini ve belgelerin, fotoğrafların bir kitapta değerlendirecek kişilere teslim edeceğini belirtmişti. Maddi bir beklentisinin de olmadığını belirten antikacı İrk, Behice Boran belge ve fotoğraflarını TÜSTAV yetkililerine teslim etti. İrk, “Haberin yayınlanmasından sonra farklı nedenlerle ve tekliflerle birçok kişi aradı. Bazı görüşmelerim de oldu. Yaptığım araştırma ve danışmalar sonrasında belgeleri TÜSTAV yetkililerine vermenin uygun olacağı kararına vardım. Onlar da önceden beni aramıştı, buluştuk ve işte görüldüğü gibi teslim ettim. Sonraki zamanlarda yine elime bazı belgeler geçerse tereddütsüz yine TÜSTAV’a teslim edeceğim. Onların yaptığı çalışmaları öğrendim. İçim çok rahat şimdi” diye konuştu.

Arşiv TÜSTAV yetkililerine teslim edildi. Foto: Sözcü Arşiv TÜSTAV yetkililerine teslim edildi. Foto: Sözcü

BELGELER TOPLUMLA BULUŞTURULACAK


Belgeleri teslim alan TÜSTAV yetkililerinden Abdurrahman Atalay da belgeleri teslim aldıktan sonra şunları söyledi: “Sadık İrk kardeşime şahsım ve TÜSTAV adına çok teşekkür ederim. Çok duyarlı davranmış ve belgelerin yok edilmesini engellemiş. Kendisini çok kişi aramasına ve bazı teklifler yapmasına karşılık o, belgeleri Türkiye toplumunun kültür mirasından bir parça gördü ve bize vermeyi uygun buldu. TÜSTAV olarak bu belgeler toplumla buluşturulacak ve arşivimizde yer almaya devam edecek. Belgelerin çöpten çıktığı yöndeki haber bizleri üzdü. Yalova’da bir akademisyen Behice Boran ile ilgili araştırma yapıyordu. Akademisyenin ani ölümü sonucu bu belgelerin oradan çıkmış olabileceğini düşünüyorum. Bu belgeleri derleyip bir kitap haline getireceğiz ve en iyi şekilde saklayacağız.” Atalay, haberi sayfalarına taşıyarak kendilerinin haberdar olmasını sağlayan Sözcü Gazetesi’ne, muhabirlerine de teşekkür etti.

Arşivde Boran'ın annesinne yazdığı bir mektup da yer alıyor. Foto: Sözcü Arşivde Boran'ın annesinne yazdığı bir mektup da yer alıyor. Foto: Sözcü

BEHİCE BORAN KİMDİR?


Kazan Tatarı olan Behice Sadık Boran, 1 Mayıs 1910'da Bursa'da doğdu. İlkokulu Bursa'da okumaya başladı ancak Kurtuluş Savaşı döneminde Yunanlılar Bursa'ya girince, ailesiyle
İstanbul'a göç etti. İstanbul'da Arnavutköy Amerikan Kız Koleji'de eğitimine devam etti.

Şimdiki adıyla Robert Kolej olan okulun orta kısmından 1927';de mezun oldu. 1931 yılında da lise kısmından birincilikle bitiren ilk Türk kız öğrenci oldu. Mezun olunca Manisa ortaokuluna İngilizce öğretmeni olarak atandı. Amerikan Kız Koleji'ndeki tarih öğretmeni sayesinde Amerikan Michigan Üniversitesinden burs alarak Amerika'ya gitti. Michigan Üniversitesi'nde sosyoloji doktorasını 1939 yılında bitirerek Türkiye'ye döndü. Türkiye'ye döndükten sonra Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi (DTCF) sosyoloji bölümüne doçent olarak atandı.

Foto: Sözcü Foto: Sözcü


1941 yılında bir grup arkadaşıyla birlikte ‘Yurt ve Dünya' ile ‘Adımlar' dergilerini çıkarmaya başladı, ancak her iki dergi de kapatıldı. 1948 yılında siyasi görüşleri nedeniyle üniversiteden el çektirildi.

ADNAN MENDERES HÜKÜMETİNİ KINADI CEZAEVİNE GİRDİ


Evli 2 çocuk annesi Behice Boran, 1950’de ‘Barışseverler Cemiyeti'ni kurdu ve başkanlığını yaptı. Bu cemiyetten 1950 yılında Adnan Menderes hükümetinin Kore'ye asker göndermesini kınayan bir bildiri yayımlayınca 15 ay hapis cezası aldı ve cezaevine girdi. 1962 yılında (TİP) Türkiye İşçi Partisine üye oldu. 1965 yılındaki genel seçimlerde Şanlıurfa'dan milletvekili seçildi. 1970 yılındaki parti kurultayında Türkiye İşçi Partisi genel başkanı seçildi.

12 Mart 1971 muhtırası ile birlikte tutuklandı ve partisi (TİP) kapatıldı. Behice Boran'a 15 yıl hapis cezası verildi ancak 1974'de genel afla serbest kaldı. 1975 ise Türkiye İşçi Partisini tekrar kurdu ve genel başkanı seçildi.

Foto: Sözcü Foto: Sözcü

7 YIL SÜRGÜN OLARAK YAŞADI


12 Eylül darbesinden sonra kısa süre ev hapsinde tutulan Boran, daha sonra yurtdışına çıktı. 1981 yılında vatandaşlıktan çıkartıldı. Avrupa'da 7 yıl sürgün olarak yaşadı. Yurtdışında iken (TKP) Türkiye Komünist Partisi ile TİP'in birleşme kararı aldıklarını duyurdu ve iki gün sonra da 10 Eylül 1987 tarihinde Brüksel'de öldü. 77 yaşında hayatını kaybeden Boran'ın cenazesi İstanbul'a getirilerek Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Foto: Sözcü Foto: Sözcü