Romatizma bildiğiniz gibi değil
Romatizma denince akla eklemlerde, kemikte veya kas üzerindeki ağrılar akla gelir. Yağmurlu havalardaki eklem ve kas ağrıları da hep romatizma sanılır. Oysa romatizma tek bir hastalık değildir...
Eklem, bağ dokusu ve kasların dışında romatizma birçok organ ve sistemi tutabilen hastalıkları da bünyesinde taşır. İç Hastalıkları, Enfeksiyon Hastalıkları ve Romatoloji Uzmanı Prof. Dr. Nuran Türkçapar, toplumda tam olarak tanınmayan romatizmayla ilgili bilinmesi gerekenleri anlattı.
200’den fazla çeşidi var
Romatizma başlığı altında 200’den fazla hastalık bulunuyor. İltihaplı olan ve olmayan romatizma olarak iki başlık altında toplanıyor. İltihaplı romatizmalardan en sık görüleni romatoit artrit, ankilozan spondilit, gut, sedefe bağlı artrit, lupus, Behçet hastalığı gibi hastalıklardır. İltihaplı olamayanlardan ise osteoartrit (eklemin kireçlenmesi), fibromiyalji (yumuşak doku romatizması) gibi hastalıkları örnek verebiliriz.
Ne zaman şüphelenmek gerekir?
İitihaplı eklem romatizması, bağışıklık sistemimizin kendine karşı da savaş açmasıyla oluşuyor. Bunun nedeni bilinmiyor, fakat genetik yatkınlıkla birlikte geçirilen bazı enfeksiyonlar, kimyasallar (örneğin sigara çok önemli bir etken) gibi çevresel şartların katkısıyla başlıyor. Ailesel yatkınlık olsa da (ailevi Akdeniz ateşi hariç) bire bir geçiş göstermiyor. İltihaplı eklem romatizması, genç-orta yaş grubunda daha fazla ortaya çıksa da, ileri yaşta da çocukluk çağında da görülebiliyor. Akciğer, kalp, böbrek veya diğer organlara ait belirtiler gelişebiliyor. İltihaplı olmayan romatizmaya örnek; osteoartrit (eklem kireçlenmesi) genellikle ileri yaşlarda başlıyor. Ancak doğuştan kalça çıkığı, bacakta kısalık, mesleksel travma (futbolcular, temizlik işçileri, marangoz gibi) veya düşme varsa daha erken yaşlarda da gelişebiliyor. İltihaplı olmayan romatizmada da ailesel yatkınlık oluyor. Aile bireylerinde osteoartrit fazla ise o bireyde de görülme sıklığı artıyor. Bu nedenle korunmak için fazla kilolardan kurtularak ekleme fazla yük bindirerek aşındırmamak, kasları güçlendirerek ekleme veya bele binen yükü azaltmak gerekiyor.
Bir belirtisi de bel ağrısı
Bel ağrısı, soğuk algınlığından sonra insanları en fazla etkileyen sorun. Öyle ki toplumda her 100 kişiden 80’i hayatında bir kez bel ağrısı sorunuyla karşı karşıya kalıyor. Bel ağrısı en sık omurgayı kötü kullanmaya bağlı oluşuyor. Bel ağrılarının yaklaşık yüzde 10’u da ankilozan spondilit, bir başka deyişle omurganın iltihaplı romatizmasından kaynaklanıyor. İltihaplı olan ile olmayan omurga romatizmasındaki bel ağrıları farklı oluyor.
En önemli fark: İltihaplı olanda bel ağrı istirahatle oluşur, istirahat ettikçe artar, hareket etmekle azalır veya geçer. İltihaplı olmayan tipinde ise bel ağrısı istirahatte yani yatarken yokken, harekete başlamakla birlikte ağrı oluşur. İltihaplı olmayan bel ağrısı genellikle ani başlar, kişi tam olarak ne zaman başladığı tarihi bilir. Çoğu zaman ağır bir eşya kaldırmak, ters bir hareket veya düşme sonucu başlar. Hareket ettikçe ağrısı artar, dinlenmek çok iyi gelir.
İltihaplı bel romatizmasının belirtileri:
- 40 yaşından önce başlamışsa,
- Sinsi başlangıç (tam olarak başladığı zamanın bilinmediği) gösterdiyse,
- En az üç aydır sürüyorsa,
- Sabahları ve uzun istirahat sonrası bel tutukluğu artıyorsa,
- Egzersiz yaparak düzeliyorsa; romatizmadan şüphelenmek gerekiyor.
Eklemleri nasıl etkiler?
Çoğu zaman soğuk ve yağışlı havalarda hatta yağmur yağmadan önce eklemlerinde sızlar gibi ağrılar hissedenler, yağmurun yağacağını önceden haber veren meteoroloji uzmanı gibi kişiler etrafımızda çoktur. İltihapsız eklem romatizmasında eklem kireçlenmesi genellikle dizleri, kalçaları, el ve omuz eklemlerini tutar. Bel ve boyunda da eklem kireçlenmesi görülür. Ağrının özelliği, istirahatte ağrı yokken hareket ettikçe ağrı artar. Yokuş ve merdiven çıktıkça, oturup kalkarken, dizler veya kalçadaki ağrı artar. Omuzlarda özellikle giyinirken, saçını tararken ağrı hissedilir. Ellerde özellikle kavanoz veya şişe kapağı açarken, bulaşık yıkarken, poşet taşırken veya uzun süre yazı yazarken, el işi yaparken ağrı olur. Eklem kireçlenmesindeki ağrılar genellikle sıcak uygulamakla azalır. İltihaplı eklem romatizmasında ise şu belirtiler görülür:
- Travma (düşme, çarpma) olmadan eklem yerinde ağrı, şişlik, sıcaklık, kızarıklık, hareket ettirirken zorlanma belirtilerinden biri veya daha fazlası varsa,
- Ağrı hem istirahatte hem de hareketle varsa, durdukça daha da artıyorsa, iltihaplı eklem romatizmasını düşündürüyor. Çoğunlukla soğuk uygulamak iyi gelir ve ağrıyı azaltır.
- İltihaplı eklem romatizmasında eklem dışında diğer organ ve dokulara ait belirtiler de olabiliyor. Göz iltihabı (konjuktivit, üveit, episklerit gibi), ağız içi yaralar, saçlarda dökülme, cilt döküntüsü, ağız veya gözde kuruluk, kas ağrıları da romatizmanın bir belirtisi olabiliyor.
Doktora başvurmakta gecikmeyin
İitihaplı romatizmal hastalıklar, sadece eklemleri değil, birçok organ ve sistemi de tutuyor. Ankilozan spondilit’te tedavide geç kalınırsa omurgada hareket kısıtlılığı, kamburluk, kemik erimesi ve omurgada çökme kırıklarına neden olabiliyor. Sedefe bağlı artrit ve romatoit artrit, gut ise tuttuğu eklemde sakatlığa yol açıyor. Ayrıca kalp, böbrek, akciğer, deri gibi organları ve sinir sistemi, mide-bağırsak sistemi gibi sistemleri de tutulabiliyor. Bu nedenle mutlaka belirtileri önemsenmeli ve bir romatoloji uzmanına başvurulmalı.